ރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމާ ބެހޭ ތާރީޚް އަޅުގަނޑު ލިޔަމުން ގެންދާތީ، ކޮންމެ ރިޔާސީ ދައުރެއްގައި ވެސް ހިނގާ މުހިއްމު ތަޢުލީމީ ކަންތައްތައް އަޅުގަނޑު ނޯޓުކުރަމުން ދަމެވެ. ހަނދާނަކީ ބަލި އެއްޗެކެވެ. އެންމެ ފެވި ހަނދާނަށް ނުކުރެވޭ އިތުބާރު، އެންމެ ފަނޑު ދެއްޔަށް ވެސް ކުރެވޭ ކަމަށް ބުނެއެވެ. 1980 ގެ ކުރިއާ ޚިލާފަށް، ރާއްޖޭގައި ހިނގާ މުހިއްމުކަންކަން ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ފުރޭފުކުރަން (ރެކޯޑުކުރަން) ލިޔާ ބައެއް މިހާރަކު ނޫޅެއެވެ. އެކަން ނުރަސްމީ ސިފައެއްގައި ކުރަނީ ނޫސްތަކުންނެވެ. މާޒީގެ ޚަބަރުތައް އޮންލައިން ނޫސްތަކުން ބެލުމަކީ ވަރަށް އުނދަގޫ ކަމެކެވެ.

މި މަޒުމޫނުގައި އަޅުގަނޑު މި ގެނެސްދެނީ، 17 ނޮވެމްބަރ 2023 ގައި ފެށުނު ރައީސް މުޢިއްޒުގެ ދައުރުގައި، މަދްރަސީ ތަޢުލީމަށް އައި ބަދަލުތަކާ ބެހޭ ގޮތުން ފުރޭފުކުރެވިފައިވާ ބައެއް ނޯޓުތަކެވެ.

ރ. މުޢިއްޒުގެ ދައުރު ފެށުނީ 17 ނޮވެމްބަރ 2023 ގައެވެ. އައު ކެބިނެޓްގެ ހުވާ ކުރެއްވުން އޮތީ، 17 ނޮވެމްބަރ 2023 ގައި ރޭގަނޑު 7:30 ގައެވެ. މިނިސްޓަރ އޮފް އެޑިޔުކޭޝަން އަކަށް ޢައްޔަނު ކުރެއްވީ ގައްދޫއަށް އުފަން ޑރ. އިސްމާޢީލް ޝަފީޢު އެވެ. އޭނާއަކީ، ޤައުމީ ޔުނިވަރސިޓީއިން ބެޗްލަރ އޮފް ޓީޗިން ހެއްދެވުމަށް ފަހު، ޔުނިވަރސިޓީ އޮފް މެލަޔާއިން 2011 ގައި މާސްޓަރ ޑިގްރީ ހެއްދެވި މުދައްރިސެކެވެ. އަދި ސިޔާސީއެކެވެ. މާސްޓަރ ޑިގްރީއަށް ފަހު، ރ. ވަޙީދުގެ ދައުރުގައި، 12 މާޗު 2012 އިން ފެށިގެން 20 މަސް ދުވަހު އެޑިޔުކޭޝަން މިނިސްޓްރީގެ ޑެޕިއުޓީ މިނިސްޓަރަކަށް ހުންނެވިއެވެ. މާސްޓަރ ޑިގްރީއިން ލިބިލެއްވި ކާމިޔާބީގެ ބަރުދަނުން ހޯއްދެވި ކޮމަންވެލްތު ސްކޮލަރޝިޕްއެއްގައި އިނގިރޭސިވިލާތުން ޕީއެޗްޑީ ހެއްދެވިއެވެ. އޭނާގެ ޕީއެޗްޑީ ތީސިސް މި ލިންކުން ޑައުންލޯޑް ވާނެއެވެ. މަދްރަސީ ތަޢުލީމާ ބެހޭ ވަޒީރަކަށް ޢައްޔަނުކުރެއްވުމުގެ ކުރިން އޭނާ ހުންނެވީ އިސްލާމީ ޔުނިވަރސިޓީގެ ދިރާސީ މަރުކަޒެއްގެ ޢަމީދަކަށެވެ. ރ. މުޢިއްޒަކީ އޭނާގެ ރަޙްމަތްތެރިއެއްކަމަށް އޭނާގެ ތީސިސްގެ ޝުކުރުގައި ބަޔާންވެގެން ވެއެވެ.

1. ދިރާސީ އަހަރު ބަދަލުކުރުން

ރ. މުޢިއްޒުގެ ރިޔާސީ ކެމްޕޭންގެ ދުވަސްވަރު، މަދްރަސީ ތަޢުލީމާ ބެހޭ ގޮތުން ގިނަ ވަޢުދުތަކެއް ވެފައެއް ނުވެއެވެ. އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ކަމަކީ، ރ. އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙު ދައުރުގައި، ރިޒޯޓުތަކުގައި އުޅޭ މަދު ބައެއްގެ ރުހުން ހޯއްދަވަން، ދިރާސީ އަހަރު އޮގަސްޓް މަހު ފެއްޓުމަށް ހަމަޖެއްސި ހަމަޖެއްސުން ކުރިން އޮތްގޮތަށް (ޖަނަވަރީ/ފެބްރުއަރީ އިން ފެށޭގޮތަށް) ރުޖޫޢަކުރާނޭ ކަމަށްވެ ވަޑައިގެން ވަޢުދެވެ. ދިރާސީ އަހަރު ފަށާ ދުވަސްވަރު 2021 ވަނަ އަހަރު ބަދަލުކުރުމާ ގުޅިގެން، ފާހަގަވީ އަހަރީ ދިގު ޗުއްޓީ ޖުންޖުލައި އާ ދިމާވުމުން، ދަތުރުފަތުރުކުރަން ދަތިވެ، ރައްޔިތުންނަށް ބޮޑު އުނދަގޫތަކެއް ވާކަމެވެ. އިނގިރޭސި ވިލާތް ފަދަ އުތުރު ބިތުގެ ގިނަ ”ހުޅަނގު“ ޤައުމުތަކުގައި ވާރޭނުވެހޭ ހޫނު މޫސުން އަންނަނީ ޖުންޖުލައި ކަމުގައި ވިޔަސް، ރާއްޖޭގައި އެ ދުވަސްވަރަކީ ވިއްސާރަކުރާ، ކަނޑުގަދަ ދުވަސްވަރެކެވެ. މީގެ އިތުރަށް، ދިރާސީ އަހަރު ބަދަލުރުމަށް އެ ވުޒާރާއިން ކުރި ދިރާސާގައި، %70  މީހުން ބޭނުންވެފައި އޮތީ ކުރިން އޮތް ގޮތަށް ޖަނަވަރީ މަހު ފަށާގޮތަށް ކަމަށް ވަޒީރު ޝަފީޢު ވިދާޅުވިކަމަށް މި ޚަބަރު ބުނެއެވެ. އެހެންކަން އޮއްވައި، ގިނަ ބައެއްގެ ރާއީ އާ އިދިކޮޅަށް މިފަދަ ބޮޑު ބަދަލެއް ގެނައުމުގެ ނަތީޖާ ފެނުނީ، ރިޔާސީ އިންތިޚާބުންނެވެ. ރ. ޞާލިޙްގެ ދައުރުގައި، ތަޢުލީމާ ބެހޭ ވުޒާރާގެ މުހިއްމު ކަންކަން ހިންގަނީ، ނާއިބު ރައީސް ފައިޞަލް ނަސީމް ރިޔާސަތު ބެލެހެއްޓެވި  ސޯޝަލް ސެކްޓަރ ކައުންސިލްގައި މަޝްވަރާކޮށް، އަދި އެ ފަހުން ރައީސްގެ ރުހުންފުޅާއެކު އެވެ. ނަމަވެސް، އާޚިރުގައި އެންމެ ބަސްވިކޭ ފަރާތަކަށް ހުންނަވަނީ ރައީސްގެ މުޝާޥިރު (މުސްތަޝާރު) މުޞްޠަފާ ލުޠުފީއެވެ. އޭނާއަކީ ދެ ފަހަރަކު އެޑިޔުކޭޝަން މިނިސްޓަރުކަމަށް ޢައްޔަނު ކުރެވި، ކުރު މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި ދެ ފަހަރުވެސް ވަކިވާންޖެހިވަޑައިގެން ސިޔާސީ އެކެވެ. ފަހު ފަހަރު އިސްތިޢުފާދެއްވީ، ގިނަ ބައެއްގެ ރާއީ އާ އިދިކޮޅަށް ކަންކަން ކުރައްވާތީ، ގޭދޮށުގައި ދިހަ ފަހަރު ރައްޔިތުން ނުކުމެ މުޒާހަރާ ކުރުމާ ގުޅިގެން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ވަކިކުރަން އެޖެންޑާ ކުރުމުންނެވެ. ރ. ޞާލިޙް ދައުރުގައި، ދެމީހަކު ފިޔަވައި، ތަޢުލީމާ ބެހޭ ވުޒާރާގެ ހުރިހާ ސިޔާސީންނަކީ އޭނާ ކަނޑައެޅުއްވި އޭނާ އާ ގުޅުންތައް އޮންނަ މީހުންކަމަށް ރައީސް އޮފީހުގައި އެ ދުވަސްވަރު ވަޒީފާ އަދާކުރި މީހަކު ބުނެފައި ވެއެވެ. މިހެން މިކަން އޮތަސް، ޢާއްމު ރައްޔިތުންނާ ގުޅޭ ބޮޑެތި ކަންކަމުގެ ނިހާއީ ޒިންމާ އޮންނާނީ ރައީސަކަށް ހުންނަވާ ފަރާތްޕުޅުގައިކަން ކިޔުންތެރީންނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ އެވެ.

Link A   Link B

ރ. މުޢިއްޒު ދައުރު ފެށުމާ އެކު، ދިރާސީ ކަލަންޑަރު އިހުގޮތަށް ބަދަލުކުރުމަށް ދަތިތަކެއް ދިމާވިއެވެ. އެއް ކަމަކީ، މަދުރަސާތަކުގެ އިމްތިޙާނުތައް ބާއްވާ ދުވަސްވަރާއި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހުގެ އިންތިޚާބު ދިމާވުމެވެ. ފަހަކަށް އައިސް އިންތިޚާބުތައް ބާއްވަނީ މަދްރަސާތަކުގެ ހޯލުގައެވެ. އެހެންކަމުން ކިޔައިވައިދޭ ދުވަސްތައް ކުރުގަޅުވައިލަން ޖެހޭ ޖެހުމަށް އިންތިޚާބާ ގުޅިގެން ދަތިކަމެއް އައެވެ. ޖަނަވަރީ މަހު މަދްރަސާތައް ފެއްޓޭނީ 2026 ވަނަ އަހަރު އެވެ.

މިހިނގާ ދިޔަ ކަންތައްތަކުން އަޅުގަނޑު ހަނދާނަށް އަންނަނީ ފުރަތަމަ ޤާނޫނު އަސާސީ ނިންމަމުން ލިޔުމަށް އާކަކާގޭ ޙުސައިން ޙިލްމީ ދީދީ ހުށަހެޅުއްވި ރައިވަރެވެ.

”ބޭހާއި ނުކުޅޭތި ބަޑި، ނޭގި ހުއްޓާ އަނދާ ދާނެ، ގޭމަ ކޮޔާ ފިހިދާނެ.“

2. ޤައުމިއްޔަތާ ބެހޭ މާއްދާއެއް މަންހަޖުގައި ހިމެނުން

ރާއްޖޭގެ މަދްރަސީ ތަޢުލީމަކީ، އެފެށިގެން ފޯދެމުން ދިޔައިރު ދިވެހިވަންތަ ހަރަކާތެކެވެ. މިކަން ކިޔުންތެރީންނަށް، ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ މަންހަޖު ކިޔުއްވުމުން ޔަޤީން ކުރެއްވޭނެއެވެ. އެ މަންހަޖު މިއޮތީއެވެ. މިކަން މިހެން ހިނގަމުންދަނިކޮށް 1961 ގައި، ބިދޭސީ ޓީޗަރުން ގެންނަން ޖެހިގެން، މަދްރަސީ ތަޢުލީމު ފުރެއްދެ ސަގާފަތުގެ މައްޗަށް ދެވެން ފެށުނެވެ. މި ދުވަސްވަރުން ފެށިގެން 1980 ގެ އަހަރުތަކާ ހަމައަށް ދިވެހިބަހާއި ދީނިއްޔާތު ކިޔަވައިދެނީ ގްރޭޑް 7 ނިންމެންދެންނެވެ. މިކަން މިހެން ހިނގަމުން ދަނިކޮށް، 1986 ވަނަ އަހަރު ރާއްޖޭގެ ސާނަވީ ތަޢުލީމާ ބެހޭ މަހާސިންތާއެއް ބޭއްވި، އެ މަހާސިންތާއިން ރާއްޖެއާ ބެހޭ ޚާއްޞަ މާއްދާއެއް ތަޢާރުފްކުރަން ނިންމުނެވެ. އެ ނިންމުން ތިރީގައި އެވަނީއެވެ. އެ ނިންމުމަށް އޮބައިލެއްވުމުން މުޅި މަހާސިންތާގެ ނިންމުންތައް ފެނިވަޑައިގަންނަވާނެއެވެ.

21. MALDIVIAN STUDIES

(1) It is recommended that all areas of study relevant to the Maldives, not sufficiently emphasized in the present secondary curriculum, be taught as a new subject, viz., Maldivian Studies / Social Studies. These areas may be taught initially through projects.

(2) When Maldivian Studies / Social Studies is developed sufficiently as a subject, it is recommended that the Ministry of Education study the possibility of including it in the GCE OL as a Mode 3 subject. {Mode 3 exams are set and marked locally but accredited by the Board}

މި މަހާސިންތާއަށް ފަހު، އެ ކަމުގައި އެންމެ ބޮޑަށް ހަރަކާތްތެރިވި ފަރާތްތައް އެކަމުން ފޭވުމާ ގުޅިގެން، މަހާސިންތާގެ ގިނަ ނިންމުންތައް، އެ ފަހުން 38 އަހަރު ވީ އިރުވެސް ތަންފީޒެއް ނުކުރެވެއެވެ. ނަމަވެސް، ދިވެހި ދަރިވަރުން، ދިވެހި ބަހާއި ޤައުމާއި ތާރީޚަށް ބީރައްޓެހިވަމުން ދާތީ، އަދި ބޭރުގެ ނޭދެވޭ ކަންތައްތަކުގެ ތެރެއަށް ގެނބެމުންދާތީ، ދިވެހި ވަޠަނިއްޔަތާ ބެހޭ މާއްދާއެއް ތަޢާރުފުކުރުމުގެ މަސައްކަތް 2004 ވަނަ އަހަރު އަނެއްކާ ވެސް ފެށުނެވެ. އެއިރު ވަޒީރަކަށް ހުންނެވީ ޑރ މަޙްމޫދު ޝައުޤީ އެވެ. އޭނާ، އެ މާއްދާއަށް ދެއްވި ނަމަކީ ”ދިވެހިއްޔަތު“ އެވެ. ދޮޅު އަހަރު ވީތަނާ، އޭނާ ވަޒީރުކަމުން ބަދަލުކުރެއްވުމާ ގުޅިގެން އެކަން ހުއްޓިއްޖެއެވެ. އެ ފަހުން މުއްދަތު ފުރިހަމަކުރެއްވި ކޮންމެ ވަޒީރަކަށް މި ފަދަ މާއްދާއެއްގެ މުހިއްމުކަން އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެއެވެ. ސަބަބަކީ، ދިވެހި ސާނަވީ ތަޢުލީމަކީ ބޭރު އެއްޗަކަށް ވާކަމެވެ. ކިޔަވައިދެނީ ބޭރު ބަހަކުން ބޭރު މަންހަޖަކަށް ކަމަށް ވާކަމެވެ. އޭރު ގިނަ ސާނަވީ މުދައްރިސުންނަކީ ބިދޭސީންނަށް ވާކަމެވެ. ބަދަލެއް ނުގެނެސްފި ނަމަ، ދިވެހި ސަގާފަތާއި އާދަތަކަށް ބީރައްޓެހިވެ، ދަރިވަރުން ބޭރުގެ ގޮތްތަކަށް ހޭނި ކުށްކުރުން ގިނަވެ، ޤައުމިއްޔަތު އުވިގެންދާނޭ ކަމުގެ ބިރުބޮޑު ކަމެވެ.

2023 ވަނަ އަހަރު ރ. މުޢިއްޒު ރިޔާސީ ކެމްޕޭން ކުރެއްވުމަށް އަރާހުންނެވި ގަލަކީ، ޥަޠަނިއްޔަތާއި ޤައުމިއްޔަތުގެ ގަލެކެވެ. އެ ދުވަސްވަރުގައި ޥަޠަނިއްޔަތާއި ޤައުމިއްޔަތަށް އެކި ގޮތްގޮތުން ވަނީ އަނަރޫފަކަން ލިބިފައެވެ. ރައީސްކަން ލިބިވަޑައިގަތުމުން، ޤައުމިއްޔަތާ ބެހޭ ވަކި މާއްދާއެއް ކިޔަވައިދެއްވާނެކަމަށް  ވިދާޅުވެ، އެ މާއްދާ އައު ދިރާސީ އަހަރާއެކު ފަށާނެކަން  އިޢުލާނުކުރީ 14 ޖަނަވަރީ 2024 ގައި ބޭއްވުނު ކެބިނެޓް ބައްދަލުވުމާ ގުޅިގެންނެވެ.  އަޖުމަބެލުމުގެ ގޮތުން 11 ސްކޫލެއްގެ ގްރޭޑް 4 ގެ ދަރިވަރުންނަށް އެ މާއްދާ ކިޔަވައިދެވުނުކަން ހަމަ ޖަނަވަރީ މަހު އިޢުލާނު ކުރެވުނެވެ.  އަދި މިއަހަރު މޭ 26 ގައި ފަށާ އައު ދިރާސީ އަހަރާއެކު އެ މާއްދާ ތަޢާރުފުކުރެވޭނެކަން ހާމަކުރިއެވެ.  އައު ދިރާސީ އަހަރު ފެށުނުއިރު އެ މާއްދާ ތަޢާރުފްކުރެވިފައި ވަނީ ގްރޭޑް 1 އިން ފެށިގެން 6 އަށެވެ. މުޤައްރަރެއް އެކުލަވާލުމާއި އެކިޔަވައިދިނުމަށް ބޭނުންވާ ފޮތްތަކާއި މީހުން ތައްޔާރުކުރުމަކީ އެތައް މަޝްވަރާއަކާއި ވަގުތެއްދާ ކަމެކެވެ. ފޮތްތައް ފުރިހަމަ ކުރެވެނީ ވެސް ދެތިން އަހަރުގެ ތަޖުރިބާއަށް ފަހު އެވެ.

ޤައުމިއްޔަތުގެ ވާހަކަ ނުދައްކާ ސިޔާސީއެއް ނޫޅެއެވެ. ނަމަވެސް އެއްވެސް ސިޔާސީއެއްގެ ބަހާއި ޢަމަލާ ނުގުޅެއެވެ.

މި ދައުރުގެ ކުރިއަށް އޮތް އަހަރުތަކުގައި، މި މާއްދާއަށް ވާނީ ކިހިނަކުން ބާވައެވެ؟ މަންހަޖަށް އިތުރު ކުރެވުނު އެހެން މާއްދާތަކަށް ވީ ގޮތް މި މާއްދާއަށް ވެދާނެ ބާވައެވެ؟ ވާނެ ގޮތް ވަރަށް ބޮޑަށް ބިނާވާނީ، ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން މި މާއްދާއަށް ޚާއްޞަ ޤަދަރެއް ދެވިގެންނެވެ. އެހެން މާއްދާތަކާ ޚިލާފަށް، މި މާއްދާއަށް ޚާއްޞަ، ޤައުމީ ފެންވަރުގެ މަޒުމޫނު ލިޔުމާއި އިތުރު ޙަރަކާތްތަކުގެ މުބާރާތްތައް ކަޑައެޅި އިނާމުދެވިގެންނެވެ. އެކި ކަންކަމާއި ސްކޮލަރޝޕްތައް ފަދަ ކަންކަމަށް ދަރިވަރުން ވަޒަންކުރާއިރު، ޚާއްޞަ މަކައެއް މި މާއްދާއަށް ދެވިގެންނެވެ. މާއްދާ ކިޔެވުމުގެ އަސަރުތައް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފެންނާނީ ކިޔެވިދަރިވަރުން ޢަމަލީ މައިދާނުގައި ޙަރަކާތްވާން ފެށުމުންނެވެ. ވިއްސަކަށް އަހަރު ފަހުންނެވެ.

3. ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ސްކޫލްތަކެއް އޭސީކުރުން

ރ. މުޢިއްޒު ދައުރުގައި ހިނގަމުންދާ އެއް ކަމަކީ ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ މަދަރުސާތަކެއް އެއަރ ކޮންޑިޝަން (އޭސީ) ކުރުމެވެ. މި ކަން އިފްތިތާޙް ކުރެވުނު ޚަބަރު މި ލިންކުން ކިޔުއްވޭނެއެވެ. ކަމުގެ ސައިންސް އާ ބެހޭ ގޮތުން، އަޅުގަނޑު ލިޔެފައިވާ މަޒުމޫނުގެ ލިންކު މިއޮތީ އެވެ. ޚަބަރުގައި ބުނާގޮތުން، 1 ޖޫން 2026 އަންނަ އިރު، ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ މަދަރުސާތަކެއް ހުންނާނީ އޭސީ ކުރެވިފައެވެ.

ކަމަކީ ގިނަ ދަރިވަރުން އެދޭނޭ ކަމަކާ މެދު އެއްވެސް ޝައްކެތް ނެތެވެ. މައްސަލައަކީ ދަރަނިވެރިވެފައިވާ، އަދި މަހުން މަހަށް ދައުލަތުގެ މުސާރަ ދިނުމަށް ދަތިވެފައިވާ ދިވެހިރާއްޖެއަށް މިކަމުގެ ޚަރަދު ކުރެވިދާނެތޯ އެވެ؟ އޭސީ ކުރުމުގެ ކެޕިޓަލް އަގަށް 600 މިލިއަން ރުފިޔާ ޚަރަދު ވާނެއެވެ. އަދި ދެމިގެންދާ އަހަރީ ޚަރަދުގެ ގޮތުގައި 178 މިލިއަން ރުފިޔާ ބަޖެޓަށް އިތުރުވާނެއެވެ. ކިތަންމެ ރަށެއްގެ އިންޖީނުގެތަކުގައި އޭސީ ކުރަން ބޭނުންވާ ހަކަތަ އުފެއްދުމުގެ ޤާބިލްކަމެއް ނެތެވެ. އޭސީ ހަލާކުވުމުން، ނުވަތަ ކަރަންޓު ކެނޑުމުން ދަރިވަރުން ފޮނުވާލާނީ ގެއަށް ބާވައެވެ. އޭސީ ކުރަންދާ ޚަރަދުން، ދަރިވަރުންގެ ނަތީޖާއަށް ބޮޑު ކުރިއެރުމެއް އަންނާނޭ އެހެން ކަމެއް ނެތް ބާވައެވެ!

ފަހުގެ ޚަބަރުތައް ބުނާގޮތުގައި، އޭސީ ކުރުމަށް ބޭނުންވާ ޚަރަދުތައް ކުރަން ބުނަނީ ބެލެނިވެރީންގެ ގާތުގައެވެ. މި ވާހަކަ ވުޒާރާއިން ދޮގު ކުރެއެވެ. ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑުގެ ގާތުގައި މަދްރަސާތަކުގެ ބައެއް ނާޒިރުން ދެއްކީ އެހެން ވާހަކައެކެވެ. ކާފީ ހެކިތައް ސޯޝަލް މީޑިއާގައި އެހެރީ އެންމެންނަށް ފެންނާށެވެ. ބެލެނިވެރީންނަށް އޭސީކުރަން ފައިސާ ދެއްކުމަށް އެންގި މެސެޖުތައް ނޫސްތަކުގައި ވެއެވެ.

ރާއްޖޭގެ މަދަރުސާތައް ފިނިކޮށް ބެހެއްޓުމަށް ބިނާވެށީގެ ފަންނުން ހައްލުތައް ނެރެވިދާނެއެވެ. ބައެއް ހައްލު އަޅުގަނޑު ވެސް ލިޔެފައިވާނެއެވެ. އޭސީކުރުމަކީ މަދަރުސާގެ ވަށައިގެންވާ ޖައްވު ހޫނުވާނޭ ކަމެކެވެ. ތެޔޮ އިމްޕޯޓުކުރަން ކުރަންޖެހޭ ޚަރަދު ބޮޑުވާނޭ ކަމެކެވެ. އޭސީ އަށް ހޭނުމަށްފަހު، އޭސީ ނުކުރާ ޖައްވަކަށް ދިއުމަށް ދަތިވާނެއެވެ.

https://mobile.x.com/maleehjamal/status/1812793810096701669

4. މާލޭގައި ސީ.އެޗް.އެސް.އީ. ގެ ގޮތްޕެއް ޤާއިމްކުރުން

މާލޭގައި އެންމެ ފުރަތަމަ އޭލެވެލް އަށް ކިޔަވައިދޭން ފެށީ 1977 ގައި، މަޖީދިއްޔާ އާއި އަމީނިއްޔާގައެވެ. އޭގެ ފަހުން ޔޫއެންޑީޕީގެ އެހީގައި، އަމީނިއްޔާއަށް ބިނާކުރި ލެބޯރަޓަރީ، ސައިންސް އެޑިޔުކޭޝަން ސެންޓަރަށް ބަދަލުވެ، 1979 ގައި ވަކި ޚާއްޞަ ސްކޫލެއްގެ ގޮތުގައި އެތަން ޤާއިމްކުރެވުނެވެ. އަދި އަމީނިއްޔާ ކުދީންނާއި މަޖީދިއްޔާ ކުދީންނަށް މިތަނުގައި ކިޔަވައިދޭ ގޮތަށް ނިންމިއެވެ. ބޭރު ޤައުމުތަކުގައި މި ފެންވަރަށް ވަކި މަދްރަސާއެއްގައި ކިޔަވައިދޭނަމަ، އެ ތަނަށް ކިޔަނީ ސިކްސްތު ފޯމް ކޮލެޖް ނުވަތަ ޖޫނިއަރ ކޮލެޖް އެވެ. ބައެއް ޤައުމުތަކުގައި މިފަދަ ކޮލެޖްތަކަށް ކޮމިޔުނިޓީ ކޮލެޖް ކިޔައި، ވަޒީފާތަކާ ބެހޭ ޚާއްޞަ ކޯސްތައް ހިންގައެވެ. އަޅުގަނޑު އޭލެވެލް ފެންވަރަށް ކިޔެވީ ޓެސްމޭނިއާގައި ހުންނަ މިފަދަ ކޮލެޖަކުންނެވެ. އެސް.އީ.ސީ. ގެ ނަން ސީ.އެޗް.އެސް.އީ. އަށް ބަދަލުކުރީ ޑރ ޝައުޤީ އެޑިޔުކޭޝަން މިނިސްޓަރަކަށް ހުންނެވި ދުވަސްވަރު އެވެ. އެއީ އެތަނުގައި ފަހަކަށް އައިސް ސައިންސް ނޫން މާއްދާތައް ކިޔަވައިދޭތީއެވެ. އެ ދައުރުގައި، ޖާގަ ކުޑަވެގެން، މާލޭ އިންގްލިޝް ސްކޫލްގެ ދެކުނު ފަރާތުގައި އޮތް ހުސް ބިމެއްގައި، ސީ.އެޗް.އެސް.އީ. ގެ ގޮތްޕެއް ޤާއިމްކުރެވުނެވެ. ރ. ނަޝީދުގެ ދައުރުގައި މި ގޮފި އަމިއްލަ ފަރާތަކަށް ހިންގަން ދޫކޮށްލެއްވިއެވެ.

މާލޭގެ ސީ.އެޗް.އެސް.އީ. ޖާގަ ކުޑަވެގެން، އެތަނުގައި އައު ޢިމާރާތެއް އެޅުމަށް ރ. ޞާލިޙްގެ ދައުރުގައި ކޮންޓްރެކްޓަރަކާ ޙަވާލުކުރެވުނެވެ. މާގިނަ ދުވަހެއް ނުވެ، ދެން އަޑުއިވުނީ އެ ތަން ހުޅުމާލޭގައި އަޅާގޮތަށް ނިންމި ވާހަކައެވެ. އެއިރު އެތަން ވަނީ، ގޯއްޗަށް ފެތޭގޮތަށް ކުރަހާ ފައެވެ. މާލެއިން އޭލެވެލްއަށް ކިޔަވަން ބޭނުންވާ އެންމެން  (ގާތްގަޑަކަށް 400 ދަރިވަރުން) ވީ ހުޅުމާލެއަށް ބަހުގައި ދަތުރުކުރާށެވެ. ރާއްޖެ ފަދަ ކުދި ރަށްތަކެއްގައި، ދުވަހީ ކުރު ދަތުރުތަކެއްގައި އުޅެން އާދަ ވެފައިވާ ބަޔަކަށް މިކަންވާނީ ފިސާރި ނުހަނު ދަތިކަމަކަށެވެ. ޚަރަދު ބޮޑު ކަމަކަށެވެ. ދަރިވަރުން ބަސްކުރަން 12 ބަސް ބޭނުންވާނެއެވެ. ނޫނީ 400 ސައިކަލް އެއް ވަގުތެއްގައި ފާލަން މައްޗަށް އަރަން ޖެހޭނެއެވެ. މަތީ ސާނަވީ އަށް ކިޔަވައިދޭ ސަރުކާރުގެ މަދަރުސާއެއް މާލޭގައި ނުހުންނަ ގޮތަށް ރ. ޞާލިޙް ނިންމެވި ސަބަބު އެނގިވަޑައިގަންނަވާނީ އޭނާއަށެވެ. ރ. މުޢިއްޒު ދައުރުގައި، ސީ.އެޗް.ސީ.އީ. ގެ ގޮތްޕެއް ކުރިން މާލޭގައި އެތަން ހިންގި ޢިމާރާތުގައި ޤާއިމްކޮށް ކިޔަވައިދޭން ފެށީ 1 ސެޕްޓެމްބަރ 2024 ގައެވެ.

ސީ.އެޗް.އެސް.އީ. ގެ ގޮތްޕެއްގެ ގޮތުގައި މާލޭގައި އެ މަދަރުސާ ހިންގުމުގައި މަންފާތަކެއް ވެއެވެ. ނަމަވެސް، އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތެއް ކަމަށް ވާނީ، ވަކި މަރުކަޒެއްގެ ގޮތުގައި އެތަން ހިންގުމެވެ. މާލޭގެ ހުރިހާ މަދްރަސާތަކަކީ މަޖީދިއްޔާގެ ނުވަތަ އަމީނިއްޔާގެ ގޮފީގެ ގޮތުގައި ހިންގަން ފަށައިފިނަމަ، ވާނޭ ގޮތް ވިސްނަވާ ވަޑައިގަންނަވާށެވެ! އަޅުގަނޑުގެ ނަޒަރުގައި، މާލޭގައި ހިންގަމުންދާ ސީ.އެޗް.އެސް.އީ. ގެ ގޮތްޕަށް ވީ ވަކި ނަމެއް ކިޔާށެވެ. އަޅުގަނޑު ހުށަހަޅަނީ ސަނިއްޔާ އެޑިޔުކޭޝަން ސެންޓަރެވެ. މި ނަމުގައި ދެ އުފަކާރައެއް ވެއެވެ. އެއްކަމަކީ، ކުރުކޮށް ކިޔާއިރު، މަރުކަޒުގެ ކުރީނަން، އެސް.އީ.ސީ. ކިޔޭ ކަމެވެ. ދެވަނަ މަންފާއަކީ، ސަނިއްޔާ އަކީ ރާއްޖޭގައި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ޤާއިމްކޮށް މެދުކެނޑުމެއް ނެތި ހިނގަމުން މިދާ ތަޢުލީމީ އޮއިވަރު ފެށުނު ސްކޫލްއަށް، (މަދްރަސަތުއް ސަނިއްޔާ އަށް) އެ ނަން ނިސްބަތްވާކަމެވެ. ސަނިއްޔާގެ މާނައަކީ ”މަތިވެރި، ދަރަޖަ އުފުލިގެންވާ، ޝަރަފުވެރި“ އެވެ. ސީ.އެޗް.އެސް.އީ. އަކީ ދުލަށް ބަރު، ކިޔަން ދަތި، ދިގު ނަމެކެވެ.

5. މުދައްރިސުން ތަމްރީނުކުރުން

މަދްރަސީ ތަޢުލީމަށް އޮތް އެންމެ ބޮޑު ދައްޗަކީ، ފެންވަރު ރަނގަޅު ދިވެހި މުދައްރިސުން ލިބުން ދަތިކަމެވެ. ވަރަށް ހުނަރުވެރި މުދައްރިސުން ލިބިގެންނޫނީ ދަރިވަރުންނަށް ފުރިހަމަ ތަޢުލީމެއް ނުދެވޭނެއެވެ. މި މައްސަލަ ފެށިގެން އައީ 2008 އިންނެވެ. އޭގެ ކުރީން، މުދައްރިސުންނަށް ވާން ބޭނުންވާ ފަރާތްތައް ގިނަވެފައި، މުދައްރިސުންގެ މުސާރަ، ދައުލަތުގެ މުސާރައިގެން ނިސްބަތުން ބޮޑެވެ. މުދައްރިސުން ތަމްރީނު ކުރާ މަރުކަޒުގައި 1200 ދަރިވަރުން ކިޔަވަމުން ގެންދިޔައެވެ. 2008 ވަނަ އަހަރު އައި ސިޔާސީ ބަދަލުތަކާ ގުޅިގެން، މުސާރަ ބޮޑު ގިނަގުނަ މަގާމުތަކެއް އުފެދި މުދައްރިސުންގެ މުސާރަ، ނިސްބަތުން ދަށްވެއްޖެއެވެ. މުދައްރިސުންގެ މަރުކަޒުގެ ދަރިވަރުންގެ ޢަދަދު ދެގުނައަށް ދަށްވިއެވެ. މުދައްރިސުންގެ މުސާރަ އޮންނަން ޖެހޭ މިންވަރަށް އިޢާދަކުރެވުނީ ރ. ޞާލިޙްގެ ދައުރުގައެވެ. 2022 ވަނަ އަހަރުގެ ފެބްރުއަރީ 3 ގައި، ބައެއް މުދައްރިސުންގެ މުސާރަ %56 އަށް ބޮޑުކުރެވޭނެކަން އިޢުލާނުކުރެއްވިއެވެ. ނަމަވެސް، ޕޭ ކޮމިޝަން އިން، ފުން ފިކުރާ ނުލައި މަތީ ތަޢުލީމުގެ މުދައްރިސުންގެ މުސާރަ 2023 ގައި ބޮޑުކުރުމުން، ނިސްބަތުން، އަނެއްކާ މަދަރުސާތަކުގެ މުދައްރިސުންގެ މުސާރަ ކުޑަވިއެވެ.

ރ. މުޢިއްޒުގެ ދައުރުގައި، މުދައްރިސުން ލިބުމުގެ ދަތިކަމަށް ޙައްލެއް ހޯދުމަށް ޚާއްޞަ ޕްރޮގްރާމެއް ފެށިއެވެ. މި ޕްރޮގްރާމް ފެށީ 7 ނޮވެމްބަރ 2024 ގައެވެ. ނޫސްތަކުގައި ވާގޮތުން މި ޕްރޮގްރާމްގައި ހިމެނެނީ މުދައްރިސުންނަށް ވާން ބޭނުންވާ އެޑްވާންސްޑް ލެވެލް އަށް ކިޔަވަންފަށާ ދަރިވަރުންނަށް މަހަކު 1500 ރުފިޔާގެ އެލަވަންސެއް ދިނުމެވެ. މިއަށް ފަހު، ގްރޭޑް 11 ނިމުމުން، ދެން އެ ދަރިވަރުން ކިޔަވަނީ މުދައްރިސްކަމުގެ ފައުންޑޭޝަން ކޯހެއްކަމަށް މި ޚަބަރު ބުނެއެވެ.

މިކަމުގެ ނަތީޖާ ކިހިނެއް ވާނެބާވައެވެ؟ އަޅުގަނޑު ހަނދާނަށް އަންނަނީ 2021 ވަނަ އަހަރު މިނިސްޓްރީ އޮފް އެޑިޔުކޭޝަން އާއި ޤައުމީ ޔުނިވަރސިޓީ ގުޅިގެން، މުދައްރިސަކަށްވާ ބޭނުންވާ ފަރާތްތަކަށް ތަޢާރުފުކުރި ސްކޮލަރޝިޕް އެވެ. އެ ސްކޮލަރޝިޕްގެ އިޢުލާނު މި ލިންކުން ކިޔުއްވޭނެއެވެ. ތިރީގައި އެވަނީ ދޭން އިޢުލާނުކުރި ޢިނާޔަތްތަކެވެ.

މި ސްކޮލަރޝިޕްތަކަށް އިޢުލާނުކުރުމުން ނަތީޖާ ކިހިނެއް ވާނެތޯއެވެ؟ ހިތާމަޔާއެކު ދަންނަވަން ޖެހެނީ، ދަރިވަރުންނެއް ނުވިއެވެ. މި އިޢުލާނުކުރީ 2021 ގައި ރ. ޞާލިޙްގެ ސަރުކާރުން މުދައްރިސުންގެ މުސާރަ ބޮޑުކުރުމުގެ ކުރީންނެވެ. މިހާރު ނުކުންނަ ނަތީޖާ ތަފާތުވާނެއެވެ.

އަޅުގަނޑަށް ވިސްނޭގޮތުން، ރ. މުޢިއްޒުގެ ދައުރުގައި، މަހަކު 1500 ރުފިޔާ ދަރިވަރަކަށް ދީގެން މި ފެށި ޕްރޮގްރާމަކުން އެދެވޭ ނަތީޖާއެއް ނުނުކުންނާނެއެވެ. ޤަބޫލުކުރެވޭ ގޮތުގައި، އޭ ލެވެލް 12 އެއީ ފައުންޑޭޝަން އަކަށް ހަދައިގެން ތަމްރީނުކޮށް ނެރޭ މުދައްރިސުންގެ ފެންވަރު، އޭ ލެވެލް ފުރިހަމަކޮށްގެން ތަމްރީނު ދެވޭ މުދައްރިސުންނަށް ވުރެ ދަށްވާނެއެވެ. ހުނަރުވެރި މުދައްރިސުން އިތުރުކުރުމަކީ ފިސާރި، ފިކުރުވެރި މަޝްރޫޢުއެއް އެކުލަވައިލައިގެން މެނުވީ ކުރެވޭނޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. ރ. ޔާމީން ދައުރުގައި، ހުރިހާ މުދައްރިސުން ޑިޕްލޮމާ ފެންވަރަށް ގެނައުމުގެ މަޝްރޫޢުއެއް ހިންގިއެވެ. މިކަމުގެ ނިހާއީ ނަތީޖާއަކީ އެދެވޭ ނަތީޖާއެއް ނޫނެވެ. އާދޭހެވެ. ގިނަ ބަޔަކަށް ޑިޕްލޮމާ ލިބުނެވެ. ސަނަދު ލިބުނެވެ. ނަމަވެސް ސަނަދާއެކު ލިބެންވާ ތަޢުލީމާއި ހުނަރު ލިއްބައެއް ނުދެވެއެވެ. ފުލްޓައިމް ވަޒީފާއެއްގައި އުޅެމުންދާ މީހަކަށް މުދައްރިސްކަމުގެ ތަޢުލީމެއް ފުލްޓައިމްކޮށް ނުދެވޭނެއެވެ. ކަމަކީ ނުވަ މަސްދުވަސް ނުވަނީސް ކުދިން އުފަންކުރުން ކަހަލަ ކަމެކެވެ.

މުދައްރިސުން ނުވާ މައްސަލައަކީ ބޮޑު ޤައުމީ މައްސަލައެކެވެ. ބޭރު ޤައުމުތަކުން މި މައްސަލަ ހައްލުކުރިގޮތުގެ އަލީގައި، މުދައްރިސުން ހޯދާނޭ ގޮތާ ބެހޭ ގޮތުން، އަޅުގަނޑު ވަކި މަޒުމޫނެއް ލިޔަން ޤަޞްދުކުރަމެވެ.

6.  އޭލެވެލް ފުޅާކުރުން

ސިޔާސަތެއްގެ ގޮތުގައި ކުޑަ މިންވަރެއްގައި ތަންފީޒުކޮށްފައިވާ އެންމެ ފަހު ކަމަކީ، ދަރިވަރުން މަދަރުސާތަކުގައި 18 އަހަރު ފުރެންދެން ގެންގުޅުމެވެ. މި މަޤްޞަދު ޙާޞިލްކުރުމަށް، މިނިސްޓްރީ އިން ބޭނުންވަނީ މަދަރުސާ ނިންމާ ގްރޭޑަކީ  10ގެ ބަދަލުގައި 12 އަށް ހެދުން ކަމަށް މި ޚަބަރު ބުނެއެވެ. އަދި މިކަން ތަންފީޒުކުރުމުގެ ގޮތުން، 2024 ވަނަ އަހަރު އޭލެވެލް އަށް ވަދެވޭ ޝަރުޠު ދަށްކޮށް 23 އިތުރު މަދަރުސާގައި އޭލެވެލް އަށް ކިޔަވައިދޭން ފަށާނޭ ކަމަށް ތަޢުލީމީ ވުޒާރާއިން ބުނެފައި ވެއެވެ. އިތުރު ތަފްޞީލް މަތީގައިވާ ލިންކުގައި ވެއެވެ.

ދިވެހީން ވަނީ ޣާފިލުކަމެއްގެ ތެރޭގައި ބާވައެވެ. މިހެން މިދެންނެވީ، އޯލެވެލް ކީއްކުރަންތޯ އެވެ! ޕްރައިމަރީ ފެންވަރަށް ވެސް ރަނގަޅަށް ކިޔަވައިދޭނޭ ވަސީލަތްތަކާއި މުދައްރިސުން މިއުޅެނީ ނުލިބިގެންނެވެ. މިހެން މިކަން އޮއްވައި، ދަރިވަރުން، 18 އަހަރު ފުރެންދެން ރަނގަޅަށް ނުކިޔަވައިދީ މަދަރުސާތަކުގައި ނަމަކަށްގެންގުޅޭ ނަމަ، އެ ކުދީންގެ އެންމެ މުހިއްމު ޢުމުރުފުރާ އެ ގެއްލުވައިލެވެނީ އެވެ. ވަޒީފާތަކަށް އަހުލުވެރިކުރުވަންވީ ދުވަސްވަރު ބޭކާރު ކުރެވެނީއެވެ. ރާއްޖެއަށް ބޭނުންވާ ތަފާތު މަސައްކަތްތެރީންގެ ތަމްރީނުގެ ދުވަސްތައް، މުދައްރިސް ނާންނަ ކިލާސްތަކަކަށް ހާޒިރުވެ، ސަކަރާތުގައި މާޒީ ކުރުވެނީއެވެ. މާލީ ގޮތުން ބޮޑު ދަރަނިތަކެއްގެ ދަންތުރައިގައި ޖެހިފައިވާ ދިވެހީންގެ ތެރެއިން، ދަނޑުވެރިކަމާއި މަސްވެރިކަމަށް، ރާއެރިކަމާއި ޢިމާރާތްކުރުމަށް ދާއިމަށް މީހުން ގެންނާނީ ދެން ބޭރުންތޯއެވެ؟ ބިދޭސީ މަސައްކަތްތެރީންނަށް މުސާރަ ދޭނޭ ޑޮލަރު ހޯދާނީ ކިހިނަކުން ތޯއެވެ؟

ބައެއް ފަރާތްތަކަށް ހީކުރެވެނީ، ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ދުނިޔޭގެ އެންމެ މުއްސަނދި އެންމެ ކުރިއަރާފައިވާ ޤައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޤައުމެއް ކަމަށެވެ. މަސް ފަށާއިރު، ދައުލަތުގެ މުވައްޒަފުންނަށް މުސާރަ ނުދެވިގެން އުޅޭކަމެއް ހަނދާނެއް ނުހުރެއެވެ. އިނގިރޭސި ވިލާތުގައި ވެސް، ޢުމުރުން 16 އަހަރުވުމުން، މަދަރުސާއިން ވަކިވެވޭނޭ ކަމަށް އެތަނުގެ ސަރުކާރުގެ މި ޚަބަރު ބުނެއެވެ. ސިންގަޕޫރަކީ، ވަރަށް މުއްސަނދި އެންމެ ތަނަވަސް ޤައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޤައުމެކެވެ. އެ ޤައުމުގައި ވެސް، އޯ ލެވެލް ހަދާ ދަރިވަރުންގެ ތެރެއިން އޭ ލެވެލް އަށް ކިޔަވަނީ ދެބައިކުޅަ އެއްބައި ދަރިވަރުންނެވެ. ޤަބޫލުފުޅު ކުރައްވަން ދަތިފުޅު ނަމަ، މި ލިންކުގައިވާ ތަފާސް ހިސާބުތައް ބައްލަވާށެވެ. ދެން ސިންގަޕޫރާއި ދިވެހިރާއްޖެއާ އިޤްތިޞާދީ ގޮތުން އަޅާ ކިޔުއްވާށެވެ. ރާއްޖޭގެ ސިޔާސަތުތަކުގެ މިސްރާބު ހުރިގޮތުން، ހޭރިޔާ ނުކުރާނަމަ — ލިބެން ހުރި ވަޒީފާ ތަކާއި ދަރިވަރުންގެ ކިޔެވުމާ  ނުގުޅުވާނަމަ— ދިވެހީންގެ ތެރޭގައި ގިނަވާނީ އަތުންފައިން ކަމެއް ކުރަން ނޭނގޭ، ވަޒީފާއެއް ނެތް ސަނަދުވެރީންނެވެ.

މަތީގައި މި ބަޔާންކުރެވުނީ، 2023 ވަނަ އަހަރު ފެށުނު އައު ރިޔާސީ ދައުރުގައި މަދްރަސީ ތަޢުލީމަށް އައި މައިގަނޑު ބަދަލުތަކެވެ. މިކަންކަމުގެ ނިހާއީ އަސަރުތައް ދެނެގަނެ، އިންސާފުވެރިކޮށް ވަޒަންކުރެވޭނީ ހައެއްކަ އަހަރު ފަހުންނެވެ.

2024 ވަނަ އަހަރު، ރައީސް ޞާލިޙްގެ ދައުރުގައި އަލަށް ހުޅުވި ޢިއްޒުންދީން ސްކޫލް ބަންދުކޮށް ދަރިވަރުން އެހެން މަދްރަސާތަކަށް ބަހާލެވުނެވެ. ސަބަބެއް ކަމަށް ނޫސްތަކުގައި ވަނީ ޢިމާރާތަށް ލިބިފައިވާ ގެއްލުންތަކެވެ. މިކަމާ ބެހޭގޮތުން، ދެކެވޭ އެހެން ވާހަކައެއް އޮވެއެވެ. ޙަޤީޤަތް، މުސްތަޤްބަލް ފައުޅުކުރާނެއެވެ. އެތައް ދިރާސާތަކުން އެނގޭގޮތުގައި، އެންމެ ރަނގަޅު ސާނަވީ މަދަރުސާއެއްގައި ދަރިވަރުން ތިބެން ޖެހެނީ 800 އާއި 1000 އާ ދެމެދުއެވެ. މާލޭގެ ގިނަ ސާނަވީ މަދަރުސާތަކަކީ  ދަރިވަރުން މާ ގިނަ މަދަރުސާތަކެވެ. މާތުރަ، ދަރިވަރުން މިއަށް ވުރެ ގިނަ މަޝްހޫރު މަދަރުސާތައް ހުރެއެވެ. މިސާލެއްގެ ގޮތުން، ސްރީ ލަންކާގެ ސަރުކާރުން ހިންގާ ފިރިހެންކުދީންގެ އެންމެ މަޝްހޫރު މަދަރުސާ ”އާނަންދާ ކޮލެޖް“ ނަގަމާތޯއެވެ؟ އެތަނުގެ ދަރިވަރުންގެ ޢަދަދަކީ 8000 އެވެ. ނަމަވެސް، އެ މަދަރުސާ އަކީ 15 އޭކަރުގައި ހިންގާ ވަކިވަކި މަދަރުސާތަކެކެވެ.

ރާއްޖޭގެ މަދްރަސީ ތަޢުލީމަކީ ރާއްޖޭގެ މުސްތަޤްބަލެވެ. މި ދުވަސްވަރު، ދިވެހީން ބަރުދާސްތު ކުރަމުން މިދާ ސިޔާސީންގެ ކޮރަޕްޝަނާއި ފަސާދައާއި ބޭވިސްނުންތެރިކަމާއި ޤައުމުގެ މުސްތަޤްބަލާމެދު އެއްވެސް ފަރުވާއެއް ނެތްކަމަކީ އެ މީހުން ދަރިވަރުންގެ ގޮތުގައި ތިބިއިރު ދެވުނު ތަރުބިއްޔަތާއި ތަޢުލީމުގެ ނަތީޖާއެވެ. ލިބޭ ގޮވާމުގެ ފެންވަރު ބިނާވަނީ ގަސްހެދެމުން ދާއިރު ލިއްބައިދޭ ކަނާދާއި ކާނާގެ މަައްޗަށެވެ. ރާއްޖޭގައި ވީ މަދްރަސީ ތަޢުލީމުގެ މިސްރާބު ކަނޑައަޅަން ދާއިމީ އެޑިޔުކޭޝަން ކޮމިޝަން އެއް އެކުލަވައިލައި، ޒަމާންތަކަށް ދެމިގެންދާނޭ އެންމެން އެއްބަސްވާ ލަނޑުދަނޑިތަކާއި ސިޔާސަތުތައް، މުދައްބިރުންނާއި ތަޖުރިބާކާރުންގެ ފިކުރާއެކު ކަނޑައަޅާށެވެ. މި ކޮމިޝަންގައި ސިޔާސީ އެކި ޕާޓީތަކުން ފަންނީ މީހަކު ހިމެނިދާނެއެވެ. ކޮންމެ ފަސް އަހަރަކުން މިސްރާބު ބަދަލުކުރަމުން މި ތަޢުލީމުގެ އޮޑި ދުއްވާނަމަ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދެވޭނީ ކޮން މަންޒިލަކަށް ތޯއެވެ؟

މަދްރަސީ ތަޢުލީމާ ގުޅޭ  މަޒުމޫނުތައް

މުޅި ވެބްސައިޓްގެ ފިހުރިސްތު