ރާއްޖޭގެ ލައިސަންސް ޕްލޭޓްތަކާ މެދު ހައިރާނެއް ނުވޭތޯއެވެ؟
ރާއްޖޭގެ ލައިސަންސް ޕްލޭޓް ތަކަކީ އެއާ މެދު ވިސްނާލާ ކޮންމެ މީހަކު ހައިރާންވާން ޖެހޭ އެއްޗެކެވެ. ސަބަބަކީ، ރާއްޖޭގެ ދިވެހީންގެ އާބާދީއަކީ އެންމެ 350000 މީހުން ކަމުގައި ވިޔަސް، ލައިސަންސް ނަންބަރުގެ ދިގުކަމުންނެވެ. އެތައް ސަތޭކަ މިލިއަން މީހުން އުޅޭ ޤައުމުތަކުގައި ވެސް ބޭނުން ނުކުރާހާ ގިނަ އަކުރު، އާދެ، 9 އަކުރު ބޭނުންކުރާތީއެވެ. ބޭނުންނުވާ ބޭކާރު އަކުރުތަކެއް އޭގައި ހިމެނޭ ކަމުންނެވެ. ދެ ފޮޅުވަތަށް ލިޔެފައިވާތީއެވެ. ދެ ފޮޅުވަތުގެ އަކުރުތަކުގެ ސައިޒު ތަފާތުކަމުންނެވެ. އަކުރުތަކުގެ ބައްޓަންތައް ދުނިޔޭގެ ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގެ ފޮންޓުތަކާ ތަފާތުކަމުންނެވެ. މި މަޒުމޫނުގައި އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީ މިހާރުގެ ލައިސަންސް ޕްލޭޓް ބަދަލުކުރަން ޖެހޭ ސަބަބާއި މައްސަލަތަކުގެ ހައްލެވެ. މި ވާހަކަތަކުގެ ތެރެއަށް އަޅުގަނޑު ގަތަމުންދާނީ ބޭނުންތެރި ފައިދާހުރި ގުޅޭ އެހެން މަޢުލޫމާތެވެ.

ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގެ މާޒީ

މާޒީއަށް ނަޒަރު ހިންގާލާއިރު، ރާއްޖޭގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ބޭނުންކުރި އެއްގަމު އުޅަނދުތަކަށް ނަންބަރު ދެނީ ތަރުތީބުންނެވެ. ފުރަތަމަ އުޅަނދަށް 1 އެވެ. ކާރާއި ސައިކަލުގައި ވެސް ނަންބަރު ޖަހަމުން ދިޔައީ ތަރުތީބުންނެވެ.

މިހެން މިކަން ހިނގަމުން އަންނަތާ ތިރީހަކަށް އަހަރުވީ ފަހުން، 1984 ވަނަ އަހަރު ޓްރާންސްޕޯޓުން މި އުޞޫލެއް ބަދަލެއް ގެނައެވެ. އެއީ ހަތަރު ޢަދަދުގެ ވިޔަ އަކުރަށް ހެދުމަށް ފަހު، ފަހުން  ވިޔަ އަކުރުތަކުގެ ކުރިއަށް ދރ މިހެން ޖެހުމެވެ. މިއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ނަންބަރު ޕްލޭޓެއްކަން އެންގުމަށް ކަމަށް ލަފާކުރެވެއެވެ. މިހެން ހެދިކަމަށް ބެލެވެނީ، ސްރީ ލަންކާގެ ނަންބަރުތައް މީހަކަށް ފެނިގެން އެ ރީތިވެގެން ކަމަށް ލަފާކުރެވެއެވެ. ސްރީ ލަންކާގައި އެ ދުވަސްވަރު ނަންނަބަރު ޖަހަނީ، އެއްގަމު އުޅަނދު ނިސްބަތްވާ ސަރަޙައްދަށް (އަތޮޅަށް) ދީފައިވާ ދެ ނަންބަރާއި އުޅަނދަށް ޚާއްޞަ ނަންބަރުގެ ދެމެދަށް ސިންގަޅަ އަކުރުން ”ޝްރީ“ (ශ්‍රී) މި ނިޝާން ހިމަނައިގެންނެވެ. ތިރީގައި އެވަނީ މިފަދަ ލައިސަންސް ޕްލޭޓް އެކެވެ.

މި ނަންބަރު ޕްލޭޓް ތަޢާރުފުކުރުމާ ގުޅިގެން އެ ޤައުމުގައި ދާޚިލީ ހަމަނުޖެހުމެއްވެސް ހިނގިއެވެ. އެއީ އެ ޤައުމުގައި ތިން ބަހެއްގެ އަކުރު ރަސްމީ ވެފައި މީގައި ހަމައެކަނި ސިންގަޅަ އަކުރެއް ހިމެނުނީތީއެވެ.

ދރ ޖަހައިގެން ލައިސަންސް ޕްލޭޓްތައް 1984 އިން ފެށިގެން 1998 އަށް ބޭނުންކުރިއެވެ. އެ ދުވަސްވަރު ޓެކްސީގެ ނަންބަރު ހުންނާނީ ރަތްކުލައިގައެވެ.

މަދު ދުވަސްކޮޅެއް ވަންދެން، 1998 ވަނަ އަހަރު ތިރީގައިވާ ގޮތަށް ނަންބޯޑު ހެދި އިރެއް ވެސް ދިޔައެވެ. ޓީއިން އިޝާރާތްކުރަނީ މާލެ އަތޮޅަށެވެ. 01 އަކީ ޕްރައިވެޓް ކާރެވެ. 02 އަކީ ޓެކްސީއެވެ.

މިހާރުގެ ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގެ ނަންބަރުތައް

2024 ވަނަ އަހަރުވެސް ބޭނުންކުރަމުންދަނީ 1998 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ވެސް ބޭނުން ކުރަމުން ދިޔަ ލައިސަންސް ޕްލޭޓްއެެވެ. އެއާ ބެހޭ ގޮތުން ސަރުކާރުން ކަނޑައަޅާފައިވާ ހަމަތައް ތިރީގައި އެވަނީއެވެ.

މި ގޮތަށް ލައިސަންސް ނަންބަރު ޖެހުމަށް ކަނޑައެޅުނީ 1998 ވަނަ އަހަރުއެވެ. އެ ދުވަސްވަރު ޓްރާންސްޕޯޓް މިނިސްޓްރީގެ ވަޒީރަކަށް ހުންނެވީ މ. އަލިވާގޭ އިލްޔާސް އިބްރާހީމެވެ. ހުރަވީ ބިލްޑިންގ ގެ ނޯޓިސްބޯޑުގައި މި ގަވާއިދު ހަރުކޮށްފައި ހުއްޓައި އެ ކިޔައި ހައިރާންވެގެން އަޅުގަނޑު އުޅުނީމެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ހިތަށް ވަނީ މުފައްކިރެއްގެ ތިރީގައި ބުނާ ޅެމެވެ.

މި ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގެ މައްސަލަތަކަކީ ކޮބައިތޯ އެވެ؟

ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގެ މައްސަލަތައް ފާހަގަކުރަން އަޅުގަނޑު ބޭނުންކުރާނީ އުސޫލެކެވެ. މި އުސޫލަށް އިނގިރޭސި ބަހުން ކިޔަނީ”ޕްރިންސިޕްލް އޮފް ޕާސިމަނީ“ އެވެ. މި އުސޫލުގައި [މިކަމާ ގުޅޭގޮތުން] ބުނަނީ އެއްވެސް އެއްޗެއް ބޭނުންކުރަންވާނީ އެ އެއްޗެއް ބޭނުންވާ އެންމެ މަދު މިންވަރަށެވެ. ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގެ އަކުރުތަކުގެ ޢަދަދަކީ ހަމަ ކޮންމެހެން ބޭނުންވާ އެންމެ މަދު އަކުރުތައް ހެއްޔެވެ؟ ބޭނުންތައް ފުދޭގޮތަށް، އަކުރުތައް މަދުކުރެވޭނޭ ގޮތެއް ނެތް ހެއްޔެވެ؟

މިކަން މުހިއްމުވާ އެހެން ސަބަބެއް ވެސް ވެއެވެ. ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގެ ނަންބަރު ހަނދާން ހުރުމަކީ ވަރަށް ގިނަ ޙާލަތްތަކުގައި ބޭނުންތެރި ކަމެކެވެ. އިންސާނަކަށް އެންމެ ގިނައިން ހަނދާން ކުރެވެނީ ޢާއްމުކޮށް ކިތައް އަކުރުހެއްޔެވެ؟ މި ސުވާލުގެ ޖަވާބު ސައިންސް ވެރީން ހޯދާފައި ވެއެވެ. ނުގުޅޭ އެއްޗެތި ތަކެއް، މިސާލަކަށް އަލިފާން، އުދަރެސް، ބޮކި، ބަޑި، އަލި، މިރުސް… މިފަދަ ލިސްޓެއްގެ ތަކެތި ހަނދާން ކުރުމަށް ބުނުމުން ގިނަ މީހުން ހަނދާން ހުންނަނީ 5 އެއްޗާއި 9 އެއްޗާ ދެމެދުގެ ޢަދަދަކަށެވެ. ގިނަ ތަކެއްޗެއް ހަނދާނެއް ނުހުރެއެވެ. ނަންބަރުތަކެއް ހަނދާން ކުރަން ބުނުމުން ތަރުތީބުން ނަންބަރުތައް ގިނަ މީހުންނަށް ކިޔޭނީ ފަސް ޢަދަދަށެވެ. މިހެންކަމުން، ލައިސަންސްގެ އަކުރުތައް މަދުވުމަކީ ބޭނުންތެރިކަމެކެވެ.

 1. މައްސަލަތައް ފާހަގަކުރުމުގެ ގޮތުން ދިވެހި ލައިސަންސް ނަންބަރެއް ޚިޔާލަށް ގެންނަވާށެވެ. A A0 E 8846P އަކީ ދިވެހި ލައިސަންސް ނަންބަރެކެވެ. މި ނަންބަރުގައި 9 އަކުރު ހިމެނެއެވެ. 350 މިލިއަން މީހުން އުޅޭ އެމެރިކާގެ ލައިސަންސް ޕްލޭޓެއް ތިރީގައި އެވަނީއެވެ. އެމީހުންނަށް އެންމެ 6 އަކުރުން ފުދެއެވެ. ޖަޕާނާއި އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ލައިސަންސް ޕްލޭޓް ވެސް ތިރީގައި އެވަނީއެވެ. މި ޕްލޭޓްތަކަށް ވިސްނެވުމުން ތިޔަ ބޭފުޅުންނަށް ފާހަގަ ކުރެއްވޭނީ ރާއްޖޭގެ ލައިސަންސް ޕްލޭޓް ބޭނުންނުވާ ދަރަޖައަށް ކަންތައް ބޮޑުކޮށްފައިވާ ކަމެވެ. މުރައްކަބު ކަމެވެ. ނަތީޖާއަކީ ހަނދާން ކުރަން ދަތިވުމާއި، އުނދަގޫވުމާއި ގިނަ ދަވާދު ދިއުމާއި ދަވާދުގަންނަންކުރަން ޖެހޭ ޚަރަދު ބޮޑުވުމެވެ.

މަތީގައިވާ ލައިސަންސް ޕްލޭޓްތަކަށް ނަޒަރުކުރުމުން ތިޔަބޭފުޅުންނަށް ފާހަގަކުރެއްވެނީ ކޮންކޮން ކަމެއްތޯއެވެ؟ އެންމެ ފުރަތަމަ، ރާއްޖެއަށް ވުރެ އާބާދީ އެތައް ހާސް ގުނަ ބޮޑެތި ޤައުމުތަކުގައި ވެސް، އެންމެ ހައެއްކަ އަކުރުން ލައިސަންސް ނަންބަރު ލިޔެވޭކަމެވެ.  ގިނަ ތަންތަނުގައި ބޭނުންކުރާ ލައިސަންސް ނަންބަރު ލިޔަނީ އެންމެ ފޮޅުވަތެއްގައި ކަމެވެ. ރާއްޖެ ފިޔަވައި އެހެން ހުރިހާ ޤައުމެއްގެ ނަންބަރުތަކުގެ ފޮންޓު ނުވަތަ ބައްޓަންތައް ވަރަށް އެއްގޮތްކަމެވެ.

2. ލައިސަންސް ޕްލޭޓްތަކަށް ބެއްލެވުމުން، ތިޔަ ބޭފުޅުންނަށް ފާހަގަ ކުރެއްވޭނީ، މި ހުރިހާ ނަންބަރުތައް ލިޔަން ބޭނުންކޮށްފައިވަނީ ގާތްގަޑަކަށް އެއްގޮތަކަށް ހުންނަ ފޮންޓު ކަމެވެ. އެ ފޮންޓަކީ، އެކަމަށް ޚާއްޞަ، ނަންބަރުތައް ބަދަލުކުރަން ވަރަށް ދަތި ފޮންޓެކެވެ. އެއީ އަކުރުތައް ބަދަލުކޮށްގެން މީހުން ދުއްވާ ހަދާތީއެވެ. ރާއްޖޭގައި ބޭނުންކުރަނީ އޭރިއަލް އެވެ. 3 އެއް 8 އަށް ބަދަލުކުރަން، އަދި މި ނޫން އަކުރުތައް ބަދަލުކުރަން ފަސޭހަވާނެއެވެ. އެއްވެސް ޤައުމެއްގެ ލައިސަންސް ޕްލޭޓް މި ފޮންޓަކުން ނުހަދާނެއެވެ. އަކުރުތަކުގެ އެންމެ މުހިއްމު ސިފައަކަށް ވާންވާނީ އެއް އަކުރު އަނެއް އަކުރާ ވަރަށް ތަފާތު ވުމާއި އަކުރުތައް ދުރުން ކިޔަން އެނގުމާއި އޮޅުވާލުމަށް އަކުރެއް އެހެން އަކުރަކަށް ދަވާދުން ބަދަލުކުރަން އުނދަގޫ ވުމެވެ.

3. އަކުރުތައް ގިނަ ކަމުން، ރާއްޖޭގައި ނަންބަރު މި ޖެހެނީ ދެ ފޮޅުވަތަށެވެ. 100 މިލިއަން މީހުން އުޅޭ ޤައުމުތަކުގައި ވެސް، އެންމެ ފޮޅުވަތަކުން އަކުރުތައް ލިޔެވެއެވެ. ދެ ފޮޅުވަތަށް ލިޔުމުން އަކުރުތައް ކުދި ވެއެވެ. ބޭރު ޤައުމުތަކުގެ އަކުރުތަކަކީ ވަކި ދުރުމިނަކުން ކިޔަން އެނގެންޖެހޭ އަކުރުތަކެކެވެ. އެހެންކަމުން އަކުރުތަކުގެ ފަލަމިނާއި ދުރުމިނާއި ބޮޑުމިން ހުންނަނީ ކަނޑައަޅާފައެވެ.

4.  ރާއްޖޭގެ ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގެ ފުރަތަމަ އަކުރަކީ ޒޯން ކަމަށް ބުނެވެއެވެ. ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގައި، އުޅަނދު ދުއްވާ ސަރަޙައްދުތައް ބަހާފައިވަނީ ތިން ބަޔަކަށެވެ. A ޒޯންއަކީ ވިލިގިލި، މާލެ، ހުޅުލެ އަދި ހުޅުމާލެއެވެ. B ޒޯން އަކީ ހއ، ހދ، ލ، ގއ، ގދ، ޏ، ސ މި އަތޮޅުތަކުގެ ރަށްތަކެވެ. C އަކީ މި ނޫން ސަރަޙައްދުތަކެވެ. މިގޮތަށް މި ފުރަތަމަ އަކުރު ހަމަޖެއްސުމުގެ މައްސަލަތައް ދަންނައެވެ. ފަހެ، ޒޯން އަކީ ސަރަޙައްދެކެވެ. ޒޯން މި ލަފުޒު ގިނައިން ބޭނުންކުރަނީ ވަކި ސަރަޙައްދަކަށެވެ. ހިތަދޫ އާއި ކުޅުދުއްފުއްޓަކީ އެއް ޒޯން އަކަށް ހަމަޖައްސާނަމަ، ރަނގަޅުވާނީ އެހެން ލަފުޒެއް ބޭނުންކުރިއްޔާއެވެ. ނަމަވެސް އެންމެ ބޮޑު މައްސަލައަކީ ނަމެއް ނޫނެވެ.

ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގެ މައިގަނޑު މަޤްޞަދަކީ، މަގުހަދަން ފައިސާ ހޯދުމެވެ. ޓެކްސް ނެގުމެވެ. އެހެން މަޤްޞަދުތައް އުފަންވަނީ މި މަޤްޞަދުންނެވެ. ވީމާ، މައިގަނޑު ސުވާލަކީ، ސ. އަތޮޅު ހިތަދޫ ގެ މަގުތަކާއި ކުޅުދުއްފުށީ މަގުތައް ހެދުމުގެ ޒިންމާ އޮންނަނީ އެއް ބަޔަކަށް ހެއްޔެވެ؟ މި ސުވާލުގެ ޖަވާބަކީ ނޫނޭ ނަމަ، މި ދެ ޒޯން ތަފާތުވާން ޖެހޭނެއެވެ. އަޅުގަނޑަށް ހީވާ ގޮތުން، ކޮންމެ ރަށެއްގެ މަގުތައް މަރާމާތުކޮށް ބެލެހެއްޓުމަކީ ރަށު ކައުންސިލްގެ މަސްއޫލިއްޔަތެކެވެ. ސިޓީ ކައުންސިލްތައް ފިޔަވައެވެ. ވީމާ، މިފަދަ ކޮންމެ ރަށަކީ ލައިސަންސް ފީ ނެގުމަށް ވަކި ”ޒޯން“ އެކެވެ. ލައިސަންސް ފީ ކަނޑައެޅުމާއި ނަގައި ބޭނުންކުރުމުގެ ޒިންމާ އޮންނަންވާނީ އެ ކައުންސިލަކަށެވެ. ލައިސަންސް ފީ ދައްކާތޯ ޗެކުކުރަންވެސް އެންމެ އެކަށީގެންވަނީ ވަކި ރަށެއްނަމަ، ރަށު ކައުންސިލެވެ. ވީމާ، ލައިސަންސްގެ ފުރަތަމަ އަކުރު ހަމަޖައްސާފައިވާ ގޮތަކީ ބުއްދިވެރި ގޮތެއް ނޫނެވެ. މި ”ޒޯން“ އަކުރުގެ މުހިއްމު ކަމުން، ކުދިކޮށް އެ އަކުރު ލިޔުމަކީ ވެސް ރަނގަޅު ކަމެއް ނޫނެވެ. އަނެއް މައްސަލައަކަށް އަޅުގަނޑަށް ފެންނަނީ، ދައްކަން ޖެހޭ ފީ އާ މި ގިންތިކުރުމާ ގުޅުމެއް ނެތް ކަމެވެ. މިސާލެއްގެ ގޮތުން ފީ ދެއްކުމުގައި ހަ ގިންތިއެއް ބޭނުން ކުރެއެވެ. ނަމަވެސް ލައިސަންސްގެ ގިންތިތައް ތަފާތެވެ. ފީ ދެއްކުމާއި އުޅަނދު ގިންތިކުރުމުގައި އެއް އުސޫލެއް ބޭނުންކުރާނަމަ، ރަނގަޅުވާނެއެވެ.

5.  ލައިސަންސް ނަންބަރުގެ ދެވަނަ އަށް ވަނީ ދެ އަކުރެކެވެ. އެއީ އިނގިރޭސި އަކުރަކާއި ހިސާބު އަކުރެކެވެ. މިދެއަކުރަށް ކަމާބެހޭ ވުޒާރާއިން ކިޔާފައިވަނީ އުޅަނދުގެ ”ގިންތި“ ބަޔާންކުރާ ރަމްޒުކަމަށެވެ. މި ރަމްޒުގައި ހަމައެކަނި މޮޓޯސައިކަލް ފަދަ ދެ ފުރޮޅުލީ ތަކެތި ގިންތިކުރަނީ އޭގެ އިންޖީނުގެ ސިލިންޑަރުތަކުގެ ޖުމުލަ ކޮޑިމިނުންނެވެ. 50 ސީސީ އަށް ވުރެ ދަށް ނަމަ، އެއީ A1 އެވެ. މަތިނަމަ، އެއީ A0 އެވެ. ދެން ހިމެނޭ ގިންތިއަކީ B ގިންތިއެވެ. މި ގިންތީގައި B1 އުޅަނދަކީ މީހުން އުފުލޭ ޢަދަދު 9 އަށް ވުރެ ދަށް އުޅަނދެވެ. B2 އަކީ މީހުން އުފުލެވޭ ޢަދަދު 10 އާއި 20 އާ ދެމެދުގެ އުޅަނދެވެ. B3 އަކީ 20 މީހުންނަށް ވުރެ ގިނަ މީހުން އުފުލެވޭ އުޅަނދެވެ. ދެންވަނީ C0, C1, C2 އުޅަނދެވެ. C1 އަކީ 2 ”ޓޮން“ (2000 ކިލޯގްރާމް) އަށް ވުރެ ދަށް ބަރުދަން އުފުލޭ އިންޖީނުލީ އުޅަނދެވެ. C2 އަކީ ދެ ޓަނުން ފެށިގެން 4 ޓަނާ ދެމެދުގެ ބަރުދަން އުފުލޭ އުޅަނދެވެ. C0 އަކީ ހަތަރު ޓަނަށް ވުރެ ބޮޑު ބަރުދަނެއް އުފުލޭ އުޅަނދެވެ. D0 އަކީ، ދެ މަހުވަރު ނުވަތަ ދެ ބޫސް ދަގަނޑަށް ވުރެ ގިނަ މަހުވަރު ހުންނަ އުޅަނދާއި ދެ ބުރިއެއް ގުޅުވައިގެން ހަދާފައި ހުންނަ ވަރަށް ބޮޑެތި ބަސް ފަދަ އުޅަނދެވެ.

މި ނިޒާމުގެ މައްސަލަތައް ދަންނައެވެ. މަތީގައިވަނީ 9 ބާވަތުގެ އުޅަނދެވެ. މި 9 ބާވަތް ހިސާބުގެ އެންމެ އަކުރެއް ޖަހައިގެން ވެސް ފުއްދޭނެއެވެ. އެއިރުން ލައިސަންސް ނަންބަރު ކުރުވާނެއެވެ. އިނގިރޭސި އަކުރަކާއި ހިސާބު އަކުރެއް ބޭނުންކުރާނަމަ، ތަފާތު 260 ގިންތީގެ އުޅަނދު ފާހަގަކުރެވޭ ޖާގަ އޮންނާނެއެވެ. ނަމަވެސް އެންމެ 9 ބާވަތުގެ އުޅަނދު ގިންތިކުރަން އިނގިރޭސި އަކުރަކާއި ހިސާބު އަކުރެއް ބޭނުންކުރުމަކީ ކަމުދާ ކަމެއްކަމަށް އަޅުގަނޑަކަށް ނުފެނެއެވެ. މިއީ، މެއްސެއް މަރައިލާން ބޮޑު ބަޑިއެއް ބޭނުންކުރުން ކަހަލަ ކަމެކެވެ. ކަމާ އެކަށީގެން ނުވާ ވަރަށް ކަންކަން މުރައްކަބު ކުރެވެނީއެވެ.

6. ލައިސަންސް ނަންބަރުގެ ތިންވަނައަށް ވަނީ ލެޓިން (އިނގިރޭސި) އެއް އަކުރެކެވެ. މި އަކުރަށް ކަމާ ބެހޭ ވުޒާރާއިން ކިޔަނީ ”ކޮންޓްރޯލް“ އަކުރެވެ. އަޅުގަނޑު ހަނދާންވާގޮތުގައި، ލައިސަންސް ނަންބަރުގެ ނިޒާމު ތައާރަފުކުރި އިޢުލާނުގައި މި ނަންބަރަކީ ”ޗެކްސަމް“ އެއްކަމަށް ލިޔެފައި ވެއެވެ. އެއީ ލައިސަންސްގެ އެހެން ނަންބަރުތައް ރަނގަޅުތޯ ބަލަން ބޭނުންކުރާ އަކުރެކެވެ. މިއީ އެހެން ޤައުމުތަކުގެ ލައިސަންސްތަކުގައި ނުހިމެނޭ ބޭކާރު އަކުރެއްކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ފެނެއެވެ.

7. ރާއްޖޭގެ ކޮންމެ ނަންބަރު ޕްލޭޓް އެއްގެ ފަހު ހަތަރު ނަންބަރުގެ ކުރީގައި C ނުވަތަ P ޖަހައެވެ. މިހެން ޖަހަނީ އެއީ ކޮމާޝަލް  އެއްޗެއްކަން ނުވަތަ އަމިއްލަ މީހެއްގެ އުޅަނދެއްކަން އެންގުމަށެވެ. ސަރުކާރުގެ އެއްޗެއްކަން އެންގުމަށް G އަދި އެމްބަސީއެއްގެ އެއްޗެއްކަން އެންގުމަށް D ބޭނުންކުރެއެވެ. ސަލާމަތީ އެއްޗިއްސަށް S، ވިޔަފާރީގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރާ އުޅަނދަށް T މިއަކުރު ބޭނުން ކުރެއެވެ. C, G, P, T, D, S ގެ އިތުރަށް  އިނގިރޭސި އަލިފުބާގައި އަދި ބާކީ 20 އަކުރު އެބަ ވެއެވެ. މި އަކުރުތައް ބޭނުން ނުކުރާނަމަ އެވާނީ އިސްރާފަކަށެވެ. މިފަދަ ޙާލަތްތަކުގައި، އެހެން ޤައުމުތަކުގައި ކަންކުރާ ގޮތަކީ، ޕްލޭޓްގެ ކުލަ ބަދަލުކުރުމެވެ. އޭރުން އެއް އަކުރު މަދުކުރެވޭނެއެވެ. ޖަޕާނުގައި ވިޔަފާރި އުޅަނދުތައް ފާހަގަކުރަން ހަދާގޮތަކީ، ބޯޑުގެ ކުލަ އިދިކުރަނީއެވެ. ތިރީގައިވާ ފޮޓޯއަށް ބައްލަވާށެވެ!

{ޖަޕާނުގައި އިންޖީނުގެ ސިލިންޑަރުތަކުގެ ކޮޑިމިން 660 ކޮޑިސެންޓިމީޓަރަށް ވުރެ ކުޑަ ނަމަ، ރަޖިސްޓަރީކުރަން އަމިއްލަ ޕާކުކުރާ ތަނެއް އޮންނާކަށް ނުޖެހެއެވެ. ލައިސަންސް ފީ އާއި އިންޝުއަރަންސް ވަރަށް ކުޑައެވެ. މިފަދަ އެހެން އިތުރު ލުއިތަކެއް ހުރެއެވެ. އެހެންވެ މި ސައިޒުގެ އުޅަނދުތައް ވަކިން ފާހަގަކުރަން ޕްލޭޓުގެ ކުލަ، އެހެން އުޅަނދުތަކާ އަޅާބަލާއިރު އިދިކުރަނީއެވެ. މިފަދަ އުޅަނދަށް ޖަޕާނުމީހުން ކިޔަނީ ”ކެއި“ އުޅަނދެވެ.}

މަތީގައި މި ދެންނެވީ އެއްގަމު އުޅަނދުގެ ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގެ ނަންބަރުތަކާ މެދު އަޅުގަނޑަށް ފެންނަ ބައެއް މައްސަލަތަކެވެ. ކަންކަމާ މެދު ފާޑުކިޔުމަކީ ފަސޭހަކަމެކެވެ. އުނދަގޫވަނީ އެއަށް ވުރެ ރަނގަޅު ގޮތެއް ހުށަހެޅުމެވެ. ތިރީގައި މި ދަންނަވަނީ ލައިސަންސް ނަންބަރު ދިނުމަށް އަޅުގަނޑު ހުށަހަޅާ ގޮތެވެ.

އައު ހުށެހެޅުމެއް

ދެން އަޅުގަނޑު ދަންނަވައިލާނީ، މިހާރަށް ވުރެ ކުރުކޮށް، ބޭނުންތައް ފުދޭ ގޮތަށް ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގައި ނަންބަރު ޖެހިދާނޭ ނިޒާމެކެވެ.

ލައިސަންސް ނަންބަރު ދިނުމުގައި، އަޅުގަނޑުމެން ބަލަންވާނީ އެކަމުގެ ބޭނުންތަކަށެވެ. މައިގަނޑު ބޭނުމަކީ، މަގުހެދުމަށްޓަކައި، އުޅަނދުތަކުން ފީ ނެގުމެވެ. ދެން އެކި ކަންކަމާ ގުޅިގެން ޢަދާލަތު ޤާއިމްކުރުމަށް ވަކި އުޅަނދެއް ފާހަގަކުރުމެވެ.

ރާއްޖޭގައި މަގުތައް ހެދުމަކީ، ސިޓީ ކައުންސިލްތަކާއި ރަށު ކައުންސިލްތަކުގެ މަސްއޫލިއްޔަތަކަށް ވާތީ، އުޅަނދު ދުއްވާ ރަށް، ނަންބަރުގައި ރަމްޒެއްގެ ގޮތުގައި ހިމަނަން ޖެހޭނެއެވެ. ވަކި ރަށެއްގައި ދުއްވާ އުޅަނދުތަކުން ނަގާ ފީ، ލިބެން ޖެހޭނީ އެ ރަށަކަށެވެ. މަގުތައް މަރާމާތުކޮށް ބެލެހެއްޓުމަށެވެ. ރަށެއްގައި އުޅަނދެއް ދުއްވޭނީ އެ ރަށުގައި ރަޖިސްޓަރީ ކުރުމަށްފަހު، ފީ ދައްކައިގެންނެވެ. މިއީ ފީ ދައްކާތޯ ނުވަތަ ނުދައްކާތޯ އެންމެ ފަސޭހައިން ބެލެހެއްޓޭނޭ ގޮތެވެ.

ރާއްޖޭގައި ދުއްވާ ކަނޑު އުޅަނދު ފަހަރުގެ ރަޖިސްޓަރީ ނަންބަރުގައި،  ވަރަށް ކުރީންސުރެ ވަކި ރަށެއް ފާހަގަކުރަން، ނަންބަރެއް ޖަހައެވެ. ރަށްތަކަށް ނަންބަރު ދީފައިވަނީ، ލެޓިން (އިނގިރޭސި) ފުރަތަމަ އަކުރު އެއީ އަތޮޅުކަމަށް ބަލައި، ދެން ވަކި ތަރުތީބަކުން އެކި ރަށްރަށަށް ނަންބަރު ދީގެންނެވެ. މިގޮތުން، A އެއީ ހއ އަތޮޅެވެ. B އަކީ ހދ އަތޮޅެވެ. މިގޮތަށް ޖަހާ އަކުރަށް ފަހު، ދެން ރަށުގެ ނަންބަރެވެ. މި އުސޫލުގެ އެންމެ ބޮޑު މަންފާއަކީ ރަށެއްގައި ބޭނުންކުރާ އެއްގަމު އުޅަނދެއްގައި އެހެން ރަށެއްގެ ނަންބަރު ޖަހާފައިވާ ނަމަ، ވަރަށް ފަސޭހައިން ފާހަގަ ކުރެވޭނޭ ކަމެވެ. އަނެއް މަންފާއަކީ، އޮޑިދޯނި ފަހަރުގެ ނަންބަރު ޖަހާ އުސޫލާ އެއްގޮތް ވުމެވެ. ނަމަވެސް، ފަހުން އަންނަ އަކުރުތަކާއި ރަށުގެ ނަންބަރު އޮޅުން އަރާފާނެތީ، އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތަކަށް ވާނީ ރަށުގެ ނަންބަރުން ފަށައި، އަތޮޅުގެ އަކުރު އެއަށް ފަހު ޖެހުމެވެ. މިސާލެއްގެ ގޮތުން ކުޅުދުއްފުއްޓަކީ B-12 ނަމަ، 12B މިގޮތަށް ޖެހުމެވެ. ރަށަކީ ސިޓީއެއް ނަމަ، ހިސާބު ޢަދަދު ނުޖެހުން ވެސް ފައިދާ ބޮޑެވެ. ދިވެހިބަހާއި ތާނަ އަކުރާ މެދު ފަޚުރުވެރިވާ ނަމަ، އަތޮޅަށް އިނގިރޭސީ އަކުރުގެ ބަދަލުގައި ތާނަ އަކުރުވެސް ބޭނުން ކުރެވިދާނެއެވެ.

ފުރަތަމަ ބަޔަށް ފަހު، ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގައި ދެން ޖަހަންވީ ކޮން ނަންބަރެއް ތޯއެވެ؟ ރާއްޖޭގައި މި ޖަހަނީ އުޅަނދުގެ ގިންތިއެވެ. ނަމަވެސް އިނގިރޭސި ވިލާތުގައި ރަޖިސްޓަރީ ވެފައިވާ ތަނަށް ފަހު، ޖަހަނީ އުޅަނދު އުފެއްދި އަހަރުގެ ފަހު ދެ އަކުރެވެ. 2020 ގައި އުފެއްދި ކާރެއް ނަމަ، ކުޅުދުއްފުށީ ސިޓީގައި، މި ދަންނަވާ އުސޫލުން ފުރަތަމަ ތިން އަކުރަކަށް ވާނީ B20 އެވެ. އެއީ ކުޅުދުއްފުއްޓަކީ ސިޓީއަކަށް ވާތީ، ރަށުގެ ނަންބަރު، 12، ނުޖަހާނެތީއެވެ.

ރާއްޖޭގައި މިހާރު ބޭނުންކުރާ އުސޫލުގައި، ގިންތިއަށް ބޭނުންކުރަނީ 2 އަކުރެވެ. ދެއަކުން 260 ތަފާތު ގިންތިއަށް ވަކި ނަންބަރެއް ދެވޭނެއެވެ. ނަމަވެސް ބޭނުންކުރަނީ އެންމެ 9 ގިންތި ނަމަ، އެންމެ ހިސާބު އަކުރެއް ފުދޭނެއެވެ. މި ވިޔަ އަކުރު ރަޖިސްޓަރީ ކުރި ރަށަށް ފަހު ޖެހިދާނެއެވެ.

ޖަޕާނުގައި ބޭނުންކުރަނީ 10 ގިންތިއެވެ. އެ ގިންތިތަކުގެ ތަފްޞީލް މި ޖުމުލައަށް އޮބައިލުމުން ހުޅުވޭ ސަފުހާގައި ވެއެވެ. މިސާލެއްގެ ގޮތުން، 0 އެއީ ކޮންސްޓްރަކްޝަންގައި ބޭނުންކުރާ އިކްވިޕްމަންޓް (އުޅަނދެވެ). 9 އެއީ ބަރު، ޚާއްޞަ ބޭނުންތަކަށް (މ. އަލިފާން ނިވަން ފަދަ ކަންކަމަށް) ބޭނުންކުރާ އުޅަނދެވެ. 8 އެއީ ޚާއްޞަ ބޭނުންތަކަށް ހަދާފައި ހުންނަ އުޅަނދެވެ. (މ. އެމްބިއުލަންސް އެވެ). 7 އެއީ 2 ލީޓަރަށް ވުރެ އެންޖިން ކެޕެސިޓީ ކުޑަ ފަސިންޖަރުން އުފުލާ އުޅަނދެވެ.

އަޅުގަނޑު މި ހުށަހަޅާ އުސޫލުގައި ސިޓީއެއްގައި ނަމަ، ލައިސަންސްގެ ނަންބަރުގެ ގޮތުގައި ޖެހިފައި އޮންނާނީ ދެ އަކުރެވެ. ސިޓީ ނޫން ރަށެއް ނަމަ، ތިން އަކުރު ބޭނުންކުރެވިފައި ވާނެއެވެ. މިއަށްފަހު، އަޅުގަނޑަށް ފެންނަނީ، ޖަޕާނުގައި ފަދައިން، ރޮނގުބުރިއަކަށް ފަހު، އުޅަނދަށް ދޭ ޚާއްޞަ ސުމާރު ނަންބަރު ދިނުމެވެ. މި ސާލެއްގެ ގޮތުން، މާލެ ސިޓީ އޭރިއާގެ ކޯޑަކީ T ނަމަ، އަދި މޮޓޯ ސައިކަލަކީ 0 ނަމަ، އަދި، އުޅަނދަށް ޚާއްޞަ ސުމާރު ނަންބަރަކީ 3327 ނަމަ ލައިސަންސް ނަންބަރަކީ T0-3327 އެވެ. ލައިސަންސް ނަންބަރުގައި މިހާރު އެވަނީ 5 އަކުރެވެ. މިއީ އެއް ފޮޅުވަތެއްގައި ލިޔެވޭނޭ ކުރު ނަންބަރެކެވެ. ދެން ތިޔަބޭފުޅުން ކުރައްވާނޭ ސުވާލަކީ، މި އުސޫލުން އެންމެ ގިނައިން ދެވޭނީ 9999 މޮޓޯ ސައިކަލްގެ ނަންބަރެވެ. އެއަށް ވުރެ ގިނަ މޮޓޯ ސައިކަލް މާލެ ސިޓީ އޭރިއާގައި ދުއްވާ ނަމަ، ދެން ހަދާނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟ މި ސުވާލުގެ ޖަވާބަކީ، އެހެން ވާނެކަމަށް މިހާރުގެ ހިސާބުތަކުން ދައްކާނަމަ، މޮޓޯ ސައިކަލްތައް ދެބަޔަކަށް ބަހާނީއެވެ. އެއީ، މިސާލެއްގެ ގޮތުން، 0 ދޭނީ 100 ސީސީއަށް ވުރެ އެންޖިން ކެޕެސިޓީ ދަށް މޮޓޯ ސައިކަލަށެވެ. 1 ދޭނީ 100 ސީސީއަށް ވުރެ ބޮޑެތި އެންޖިން ހުންނަ މޮޓޯސައިކަލަށެވެ. ގިންތި ބެހުމުގައި، ނަންބަރުތައް ހުސްވެދާނެކަމަށް ފުރުޞަތު ނޯންނަ ގޮތަށް، ބައިކުރުން މުހިއްމުވާ ނެއެވެ. ސިޓީ ނޫން ރަށްރަށުގައި ދުއްވާ ތަކެތި ވަރަށް މަދުވާނެއެވެ. އެހެންކަމުން، އުޅަނދަށް ޚާއްޞަ ސުމާރު ނަންބަރު ކުރު ކުރެވިދާނެއެވެ. ހަމައެކަނި ދެ ވިޔަ ޢަދަދުވެސް ބޭނުން ކުރެވޭނެއެވެ. ށ އަތޮޅު ކަނޑިތީމު މިސާލެއްގެ ގޮތުން ނަންގަވާށެވެ. އެ ރަށުގެ ނަންބަރަކީ C1 އެވެ. ދެން ތިންފުރޮޅުލީ އުޅަނދުގެ ގިންތިއަކީ 4 ކަމަށް ބައްލަވާށެވެ. އެހެންވެއްޖެ ނަމަ، ރަށު ޕިކަޕް ފަދަ ތިން ފުރޮޅުލީ އުޅަނދެއްގެ ލައިސަންސް ޕްލޭޓް ގައި ލިޔާނީ 1C4-76 އެވެ. މި މިސާލުގައި 76 އެއީ ތިންފުރޮޅުލީ 76 ވަނަ އުޅަނދެވެ. އެ ރަށުގައި 99 އަށް ވުރެ ގިނަ ތިންފުރޮޅުލީ އުޅަނދު ބޭނުންވާނޭ ކަމަކަށް ލަފައެއް ނުކުރެވެއެވެ.

ޕްރައިވެޓް (ވަކި ފަރުދެއްގެ) އުޅަނދާއި ކޮމާޝަލް (ކުންފުނިފަދަ ތަންތަނަށް ނިސްބަތްވާ) އުޅަނދު ވަކިކުރަން ބޭނުންނަމަ، އެކަން ކުރަންވާނީ އެއް ގިންތީގެ ދެބާވަތުން ތަފާތު ފީއެއް ނަގާނަމައެވެ. އަދި މިކަން ބެލެހެއްޓޭނެ ނަމަ އެވެ. މައުނައަކީ އަމިއްލަ މީހެއްގެ ޕިކަޕާއި ވިޔަފާރިއަށް ބޭނުންކުރާ ހަމަ އެމަރުކާގެ ޕިކަޕެއްގެ އަހަރީ ފީ ތަފާތުނަމައެވެ. މިފަދަ ހާލަތްތަކުގައި ދެ ބާވަތް ތަފާތުކުރަން، ޖަޕާނުގައި ކަންކުރާ ގޮތަށް، ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގެ ކުލަތައް އިދިކުރާނީއެވެ. ސިފައިންނާއި ފުލުހުންނާއި ސަރުކާރުގެ އުޅަނދުތައް ފާހަގަކުރާނީ، އަތޮޅުތަކަށް ދީފައިވާ އަކުރުތައް ނުލައި ދެން ހުރި އިނގިރޭސި އަކުރުތައް ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ.

ނިންމައިލުން

މި މަޒުމޫނުގައި އަޅުގަނޑު މި ދަންނަވައިލީ، ރާއްޖޭގެ އެއްގަމު އުޅަނދުތަކުގެ ޢަދަދު މަދުކަމާއެކު، 100 މިލިއަން އަށް ވުރެ ގިނަ އުޅަނދު ދުއްވާ ޤައުމުތަކުގައި ލައިސަންސް ޕްލޭޓް އަށް ވުރެ ރާއްޖޭގެ ލައިސަންސް ޕްލޭޓް މުރައްކަބު ކަމުން، އެކަން ހައްލުކުރާނޭ ގޮތެވެ. ނަންބަރު ސާދާކުރުމުން ލިބޭނޭ މަންފާތަކުގެ ތެރޭގައި ނަންބަރު ހަނދާން ކުރަން ފަސޭހަވުމާ އެކު، ކުށްކުރުން މަދުވުމާއި، ޚަރަދުކުޑަވުން ހިމެނެއެވެ. ބޭނުންނުވާ ވަރަށް ކަމެއް މުރައްކަބުކޮށް، ކަންބޮޑުކުރުމަކީ ބުއްދިވެރީންގެ އުޅުމެއް ނޫނެވެ.

ބޭރު ޤައުމުތަކުގައި، ލައިސަންސް ޕްލޭޓް އަކީ 25 ވަރަކަށް ޑޮލަރު ދީފައި ގަންނަން ޖެހޭ އެއްޗެކެވެ. މި ހަދާފައި ހުންނަނީ 1.2 އެމްއެމް އަށް ވުރެ ބޯ އެލްމިނިއަމުން، އަކުރުތައް މައްޗަށް އުފުލިފައި ހުންނަ ގޮތަށެވެ. އަކުރުތައް އެއްގޮތަކަށް ހުންނަނީ އެހެން ވެގެންނެވެ. ޕްލޭޓްގައި ހުންނަ [ހުދު] ކުލައަކީ ބިއްލޫރި، ވަށްކޮށް ހުންނަ ކުދި މިނާ ތަކެއް އޭގެ މައްޗަށް އަޅާފައި ހުންނަ ދަވާދެކެވެ. މިއަށް އަލިއެޅުމުން އެ ދިއްލޭހެން އަލިވާނެއެވެ. އެމެރިކާގައި ޕްލޭޓްތައް ހަދަނީ ޖަލަށްލާފައި ތިބޭ މީހުންނެވެ. އެމެރިކާގެ ބައެއް ސްޓޭޓްތަކުގައި، ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގައި އަހަރީ ފީ ދެއްކި ސްޓިކަރ ޖަހަންޖެހެއެވެ. ރާއްޖޭގެ ގިނަ އުޅަނދުތަކުގެ އަހަރީފީ ނުދައްކާ ނަމަ، ހައިރާންވާކަށް ނުޖެހެއެވެ.

މިޒަމާނުގައި، ލައިސަންސް ޕްލޭޓްގައި ތަފާތު ޓެކްނޮލޮޖީ ހިމަނާފައި ހުރެއެވެ. މިގޮތުން، ފަސޭހައިން ނައްޓާނުލެވޭގޮތަށް ތަޅުލެވޭ އިސްކުރުން އެ ހަރުކުރުމާއި، QR ކޯޑު ލުމާއި ހޯލޯގްރާފް ލުން ހިމެނެއެވެ. އަދި ނަންބަރު ޕްލޭޓްގައި RFID ކިޔާ ބާވަތެއްގެ ޗިޕެއް ލާފައި ހުރެއެވެ. މިއިން ލައިސަންސް ނަންބަރު 30 ފޫޓު ދުރުން ސްކޭނަރަކުން ”ކިޔަން“ އެނގޭނެއެވެ. އެއީ ފިހާރަތަކުގައި ބާކޯޑު ކިޔާ ގޮތްފަދައިންނެވެ. ތަފާތަކީ RFID ފެންނަން ނުޖެހޭ ކަމެވެ. ބޭންކް ކާޑު ވެސް ސްކޭނަރުގައި ނުޖައްސާ ”ދެނެގަންނަން“ އެނގޭ ފަދައިންނެވެ. މިވާހަކަތައް މިއަށް ވުރެ ތަފްޞީލްކޮށް މި ލިންކުން ވަދެވޭ ވެބްޕޭޖްގައި ވެއެވެ.

ދިވެހި ކަންކަމާ ގުޅޭ  މަޒުމޫނުތައް

މުޅި ވެބްސައިޓްގެ ފިހުރިސްތު