ދުނިޔޭގައިވާ އެންމެ މަޤްބޫލު ސިޓީ ނުވަތަ ގިނަ ބަޔަކު ދިރިއުޅޭ ސަހަރަކީ ކޮބައިތޯ ބެލުމަށް އިންޓަރނެޓް ބޭނުންކޮށްފިނަމަ، ފުރަތަމަ ތިން ސަހަރުގެ ތެރޭގައި ފަރަންސޭސި ވިލާތުގެ ޕެރިސް ހިމެނޭ ކަމަށް ހޯދުންތައް ދައްކާނެއެވެ. އެތައް ސަހަރަކަށް އެތަށް ޤައުމަކަށް، ދަތުރުކޮށް، ތަފާތު ތަންތަން ތަޖުރިބާ ކޮށްފައިވާ ސައްޔާހުން ޕެރިސް ފާހަގަކޮށްފައިވަނީ ދުނިޔޭގެ އެންމެ ފުރިހަމަ ސިޓީގެ ގޮތުގައެވެ. ތަފާތު ޢިބާރާތްތަކުން ޕެރިސް މަޝްހޫރު ވެފައިވެއެވެ. ޕެރިހަކީ ސިޓީ އޮފް ލައިޓްސް އެވެ. އާދެ! ދިއްލުންތަކުގެ ސިޓީއެވެ. އެއީ ލޯބިވެރިންގެ ސިޓީއެވެ. ފެޝަންގެ ޖަގަހައެވެ. ހުވަދާއި އަތަރު އުފެއްދުމުގެ މަހައްލެވެ. ދުނިޔެއަށް މަޝްހޫރު އެތައް ތަނަކަށް، އެތައް ކަމަކަށް ޕެރިސް މަޝްހޫރު ވެފައި ވެއެވެ. {ސިޓީ ކިޔަނީ ގިނަބަޔަކު ބައިބޯކޮށް އެއް ސަރަޙައްދެއްގައި ދިރިއުޅޭ، ބައެއް ބާވަތުގެ ޓެކްސް ނެގުމުގެ ޙައްޤު އޮންނަ، އަމަން ބެލެހެއްޓުމާއި ކުނިނައްތާލުމާއި ޢުމްރާނީ ތަރައްޤީ އަމިއްލައަށް ކުރާ ބިސްތީއަކަށެވެ. ފާރިސީބަހުން ޝަހަރު އަދި ޢަރަބިބަހުން މަދީނާ ވެސް ކިޔަނީ މިފަދަ ތަންތަނަށެވެ.}
މީގެ 60 އަހަރު ކުރިން މުޙައްމަދު އަމީނު ޔޫރަޕަށް ކުރެއްވި ދަތުރުފުޅެއްގައި ވަޑައިގެންނެވި ސަހަރުތަކާއި ރަށްތަކާއި ޤައުމުތަކުން އޭނާއަށް ފާހަގަ ކުރެއްވުނު ކަންތައްތައް ”ސައްޔާހެއްގެ ޔައުމިއްޔާއިން ގަނޑެއް“ މި ފޮތުގައި ވަރަށް ބަލާޣަތްތެރިކޮށް ސިފަ ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ފަރަންސޭސިވިލާތް އޭނާ ސިފަކުރައްވާފައިވަނީ އަންނަނިވި ޢިބާރާތުންނެވެ: ”އާދޭހެވެ! ފަރަންސޭސި ވިލާތެވެ! ޕެރިހެވެ! ދުނިޔޭގެ އުހައުތަކާއި މަޖާތަކުގެ ނެށުންތަކާއި އަސަރުތަކުގެ މެދުތެރެއެވެ. ދުނިޔެވީ ޙަޔާތުގެ ތެޅުމުން ތެޅިތެޅި އޮންނަ ވިލާތެވެ. ދުނިޔެވީ ހުވަފެންތަކުގެ ޙަޤީޤަތެވެ… ނަލަކަމާއި ފަރިކަމުގެ ވިލާތެވެ. ތާރީޚީ ޚަޒާނާ ތަކުންނާއި އާޘާރުތަކުން ފުރިގެންވާ ވިލާތެއް މެއެވެ.“ މުޙައްމަދު އަމީނުގެ އެ ފޮތަކީ ދިވެހި ބަހުގެ އަދަބުއްރިޙުލާތުގެ ދާއިރާއަށް އޭނާ ކުރެއްވި އަގުބޮޑު ހަދިޔާއެކެވެ.
މުޙައްމަދު އަމީނު ޕެރިހަށް ވަޑައިގެންނެވިތާ 60 އަހަރު ވެފައިވަނިކޮށް، ތަޤްދީރު އަޅުގަނޑު ޕެރިހަށް ގެންދިޔައެވެ. މި މަޒުމޫނުގައި އަޅުގަނޑު ސިފަކުރަން ޤަޞްދުކުރަނީ ޕެރިހަށް ކުރި ދަތުރުގައި އަޅުގަނޑަށް ފެނުނު ބައެއް މަންޒަރުތަކެވެ. ބޭނުމަކީ މި ސިފަކުރުންތަކުގެ ތެރެއިން ކިޔުންތެރިންނަށް ފައިދާ ކުރާނޭ މަޢުލޫމާތާއި ފަރަންސޭސި ތާރީޚުން ފޮޅުވަތެއް ލިޔެލުމެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ދަތުރުގެ މަޤްޞަދަކީ ޕެރިސް ބެލުމެއް ނޫނެވެ. އެހެންކަމުން، ޕެރިހުން އަޅުގަނޑަށް ފެނިފައިވާނީ ތަންކޮޅެކެވެ. އާދެ! ދަތުރު ފަށަމާ ހިނގާށެވެ. މުޙައްމަދު އަމީން އާ ޚިލާފަށް އަޅުގަނޑުގެ އަތުގައި އޮތީ އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ޑިޕްލޮމެޓިކް ޕާސްޕޯޓެއް ނޫނެވެ. އެހެން ކަމުން އަޅުގަނޑަށް ފުރަތަމަ ޖެހުނީ ސްރީލަންކާ އިން ފަރަންސޭސިވިލާތުގެ ވިސާ ނަގާށެވެ. ޒަމާނަށް އައިސްފައިވާ ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުން، މި ވިސާ ނެގުމަށްޓަކައި ހެލްތު އިންޝުއަރަންސް ވެސް ނަގަން ޖެހެއެވެ. ސްރީލަންކާގައި ހުންނަ ފަރަންސޭސި އެމްބަސީއިން ވިސާ ދޫކުރަނީ ފޮޓޯވެސް ޖަހާފައެވެ. އެމްބަސީއަށް ވަދެވެނީ މަތިންދާ ބޯޓަކަށް އަރާ ފެންވަރުގެ ސެކިއުރިޓީ ޗެކެއް ހެދުމަށް ފަހުއެވެ. އެމްބަސީގައިވާ ލިއުމެއްގައިވާ ގޮތުން ވިސާގަނޑުގައިވާ ސްމާރޓްކާޑެއްގައި މީހާގެ ހުރިހާ އިނގިލިތަކުގެ ފިންގަރޕްރިންޓް އާއި ފޮޓޯ ހިމެނެއެވެ. އަދި ހަމަ މިމަޢުލޫމާތު ޔޫރަޕުގައި ހުންނަ ޑޭޓާބޭސް އެއްގައި ފޮރުވެއެވެ. ބިދޭސީންގެ ބައިބޯވުމަކީ ކޮންމެ ޤައުމަކަށްވެސް ނުރައްކަލެކެވެ.
ސްރީލަންކާއިން ފުރުމަށްފަހު، ޕެރިހަށް ދިއުމަށް 10 ގަޑިއިރު ވެއެވެ. މުހައްމަދު އަމީން ޕެރިހަށް ވަޑައިގެންނެވީ އެތައް މަންޒިލެއްގައި ބޯޓު މަޑުކުރާތީ، ދަތުރު މެދުކަނޑުއްވަމުންނެވެ. ސްރީލަންކާއިން ބޮމްބޭއިން ކަރާޗީއިން ބަސްރާއިން ޤާހިރާއިން އިނގިރޭސިވިލުންނެވެ. ފާއިތުވީ 60 އަހަރުދުވަހުގެ ތެރޭގައި ދުނިޔެއަށް އައިސްފައިވާ އެންމެ ބޮޑު ބަދަލަކީ ދަތުރުފަތުރު އަވަސް ވުމެވެ.
ޕެރިސްގެ އެންމެ މަޝްހޫރު އެއަރޕޯރޓަކީ ޗާރލްސް ޑިގޯލް އެއަރޕޯޓެވެ. މި އެއަރޕޯޓް ނިސްބަތްވަނީ ދެވަނަ ބޮޑު ހަނގުރާމައިގައި ޖަރުމަނުން ފަރަންސޭސި ވިލާތް ހިފުމުން، އެ ޤައުމު މިނިވަން ކުރުމުގައި ހަނގުރާމަ ކުރި މަޝްހޫރު ސިފައިންގެ ޖެނެރަލް އަކަށެވެ. ބޯޓު ޖެއްސުމުގެ ކުރިން، ތިޔަ ބޭފުޅުން ފަދައިން އަޅުގަނޑުވެސް ހީކުރީ އެއަރޕޯރޓްވާނީ ފަރުމާގެ ގޮތުން ނަމޫނާ ތަނެއް ކަމަށެވެ. ޕެރިހަކީ ފެޝަންގެ ގޮވައްޗެއް ނޫންހެއްޔެވެ؟ ނަމަވެސް، ފަރުމާގެ ގޮތުންނާއި ހިންގުމާއި ސާފުތާހިރުކަމުގެ ގޮތުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރަޙައްދުގެ އެއަރޕޯޓްތައް، މިހާރު ޔޫރަޕު ފަހަނައި ހިނގައްޖެއެވެ. ވިސްނުމަކީ އަދި މަދަނިއްޔަތަކީ ވަކިބަޔަކަށް ނުވަތަ ޤައުމަކަށް ވާރުތަވެފައިވާ އެއްޗެއް ނޫނެވެ.
ވިއްސަކަށް މިނެއްޓުގެ ޓެކްސީ ދަތުރުކަށް ފަހު އަޅުގަނޑު ހުރުމަށް އިންޓަރނެޓް މެދުވެރިކޮށް ހަމަޖައްސާފައިވާ ހޮޓަލަށް އާދެވޭނެއެވެ. ޕެރިހުގެ މެދަށް އާދެވެންދެން ފެންނަ މަންޒަރުތަކަކީ ތަރައްޤީވެފައިވާ ކޮންމެ ޤައުމަކުން ފެންނާނޭ މަންޒަރެކެވެ. މަގުމަތީގެ ތަންތަންކޮޅުގައި ބަހައްޓާފައިވާ ލޯވަޅެއް ހުރި ފެހިކުލައިގެ ފޮށިތަކެއް ހުއްޓާ ފެނުނެވެ. ސުވާލުކުރުމުން، ޑްރައިވަރު ބުނީ އެއީ ވައިން (ބަނގުރާ) ބޮއެ ހުސްކުރާ ފުޅި އަޅާ ފޮށިކަމަށެވެ. މުހައްމަދު އަމީން ޕެރިހުގެ މަގުތައް ސިފަކުރައްމުން ވިދާޅުވެއެވެ. ”ޕެރިހުގެ މަގުތައް ދިގުވެފައި ފުޅަލެވެ. ރީތި ވެފައި އޮމާނެވެ. ވަރަށް ގިނަ މަގުތަކުގެ މެދުގައި ހުންނަނީ ނުހަނު ރީތި ތަރުތީބެއްގެ މަތިން ބާވަތްބާވަތުގެ މާމެލާމެލި އިންދާފައެވެ. ޕެރިހުގެ މަގުތަކުގެ ރީތިކަން އެންމެ މަތިވެރި ދަރަޖައަކަށް އިތުރުކުރާ ކަމަކީ މަގުތަކުގެ ދެފަރާތުގައި ހަދާފައި އޮންނަ ވަގުތީ ބާޒާރެވެ. މި ދެންނެވި ބާޒާރުގެ ’ފިހާރަތައްʻ ހަދާފައި ހުންނަނީ ކުލަކުލައިގެ ރީތި ފޮތީންނެވެ. ވިއްކަން ހުންނަނީ ކުލަކުލައިގެ ވައްތަރު ވައްތަރުގެ މާމެލާ މެއްޔެވެ. ބާވަތް ބާވަތުގެ ޗޮކްލެޓެވެ. ޒާތްޒާތުގެ ބުއިންތަކެވެ. ވިއްކަން ތިބެނީ ފަރަންސޭސި ވައިން ރީތިކަމާއި ތާޒާކަން ލިބިފައިވާ ނަލަ އަންހެން ކުދީންނެވެ.“
ފަސް ދޮޅަސް އަހަރު، ޕެރިހަށް ވަރަށް ބޮޑު ބަދަލުތަކެއް ގެނުވާފައި ވެއެވެ. ނަމަވެސް މަގުތައް އަދިވެސް ފުޅަލެވެ. މަގުގެ މެދުގައި ގަސް އިންދުމުގެ ބަދަލުގައި މިހާރު ގަސްތައް ހައްދާފައި ހުންނަނީ މަގުގެ ދެފަރާތުގައެވެ. އެހެން މަޝްހޫރު ސިޓީ ތަކާ އަޅާ ބަލާއިރު ޕެރިހަކީ މާމެލާމެލިގެ ސަހަރެއް ނޫނެވެ. މަގުގެ ދެފަރާތުން އެންމެ ގިނައިން ފެންނަނީ އެއްބާވަތެއްގެ ގަހެވެ. އާދެ! މޭޕްލް އެވެ. މި ގަހަކީ ފިނި މޫސުން އަންނަން ފެށުމުން ގަހުގެ ހުރިހާ ފަތްތައް އެންމެ ފުރަތަމަ ރީނދޫވެ ދެން ރަތްކުލައަށް ބަދަލުވާ ގަހެކެވެ. އަޅުގަނޑަށް ލަފާ ކުރެވޭ ގޮތުން މި ގަސް އިންދުމުގެ ބޭނުމަކީވެސް މިދެންނެވި ކުލަތަކުން މަގު ޒީނަތްތެރި ކުރުމެވެ. އަޅުގަނޑަށް ޕެރިހަށް ދެވުނީ ހޫނު މޫސުމުގައި ކަމުން، ފަތްތައް ހުރީ ފެހި ކުލައިގައެވެ. އެހެން ޤައުމުތަކާ ޚިލާފަށް ޕެރިހުގެ އާދަޔާ ޚިލާފު އެއްކަމަކީ ޕޭވްމަންޓް (ދުވާރު) ފުޅާކަމެވެ. ބައެއް ހިސާބުތަކުގެ ޕޭވްމަންޓްގައި ވިއްސަކަށް ފޫޓު ހުންނާނެއެވެ. މުޙައްމަދު އަމީން އެ ސިފަކުރެއްވި ފިހާރަތަކަކީ ޕޭވްމަންޓް މަތީގައި ހަދާފައި ހުންނަ ފިހާރަތަކެވެ. މަގުމަތީ ބާޒާރު ފަދަ ގޮތަކަށް ރިޔަލެއް ފަދަ އެއްޗެއް ދަމައިގެން ހަދާ ފަދަ ’ފިހާރަʻ ތަކެވެ. އަޅުގަނޑަށް ލަފާ ކުރެވޭ ގޮތުގައި މި ޕޭވްމަންޓް، އެ ސަހަރު މީހުންނަށް ދިގު މުއްދަތަކަށް ކުއްޔަށް ދެއެވެ. އެއީ ބައެއް ދާއިމީ ފިހާރަތައް ވެސް ޕޭވްމަންޓްތަކުގެ މަތީގައި ހުންނާތީއެވެ. ޢާންމުގޮތެއްގައި މިފަދަ ތަންތަނުގައި ވިއްކަން ހުންނާތީ ފެންނަނީ މޭވާއާއި ކާނާއަށް ބޭނުން ކުރާ ތަކެއްޗާއި ގަސް ފަދަ ތަކެއްޗެވެ. ފަރަންސޭސި ވިލާތުގެ މަޝްހޫރު ޕޭވްމަންޓް ކެފޭތައް ހުންނަނީ މި ގޮތަށެވެ. މި ވިލާތަކީ ރަލުގެ ވައްތަރެއް ކަމުގައިވާ ވައިން ވަރަށް ގިނައިން ބޮއެއް އަދި އެކްސްޕޯޓް ކުރާ ޤައުމެކެވެ. މި ފަދަ ކެފޭތަކުގައި ހެނދުނާއި މެންދުރާއި ހަވީރުގެ ހުރިހާ ވަގުތެއްގައި ވައިން ބޯ މީހުން ތިބެއެވެ. ވިއްކަން ތިބެނީ ”ފަރަންސޭސި ވައިން ރީތިކަމާއި ތާޒާކަން ލިބިފައިވާ ނަލަ“ ބަބުރުންނާއި ލޯކުޑަ މީހުންނެވެ. އެހެނީ ފަރަންސޭސީންނަކީ އިސްތިޢުމާރީ ބައެކެވެ. އެފްރިކާއާއި ސައުތު އެމެރިކާއާއި އިރުމަތީ އޭޝިއާގެ އެތައް ޤައުމެއް އެމީހުން ފަތަޙަ ކުރިއެވެ. މި ފަތަޙަ ކުރި ޤައުމުތަކުގެ އަހުލުވެރިން މީގެ 50 ވަރަކަށް އަހަރުގެ ކުރިން ފެށިގެން ފަރަންސޭސި ވިލާތަށް ހިޖުރަކޮށް ވަޒަން ވެރި ވެފައި ވެއެވެ. ކަބުރުވެރިއެއްގެ ގެއަކަށް ވަންނަނީނަމަ އަޅިބުރާނެއޭ ބުނާ ފަދައިން ފަރަންސޭސީން އަޅުވެތިކުރި ޤައުމުތަކުގެ މީހުން އެ ވިލާތަށް ނުވައްދާ ހަމައެއް ނުޖެއްސުނެވެ. ޔޫރަޕުގެ އެންމެ މުސްލިމުން ގިނަ ޤައުމަކީ ވެސް ފަރަންސޭސި ވިލާތެވެ. އެތަނުގައި ހައެއްކަ މިލިއަން މުސްލިމުން އުޅޭކަމަށް ވެއެވެ. މިއީ ޤައުމުގެ އާބާދީގެ %10 އެވެ. މަގުމަތިން ފެންނަ މީހުންނަށް ނަޒަރު ހިންގާލުމުން، މި ޒަމާނުގެ ޕެރިހަކީ އެކި ޤައުމުތަކުން މީހުން އައިސް މަސްހުނި ވެފައިވާ ސަހަރެއްކަން އެނގެއެވެ. ތަފާތު ނަސްލުތަކުގެ މީހުން ފެންނަމުން ދެއެވެ. ކަޅުމީހުންނާއި ޗައިނާ ހިސާބު ގަނޑުގެ މީހުންނެވެ. އިންޑިޔާ ނަސްލުގެ މީހުންނާއި ޢަރަބީންގެ މީހުންނެވެ. މެޑިޓަރޭނިއަން (މެދު) ކަނޑުގެ ވަށައިގެންވާ ސަރަޙައްދުތަކުގެ މީހުންނެވެ. ބަބުރު އަންހެނުންނާއި ހުދު ފިރިހެނުން، ޗައިނާ ދަރިކޮޅުގެ މީހުންނާއި ދޮން އަންހެނުން ޖޯޑުޖޯޑަށް އުޅޭތަން ފެނުމުން މި ޤައުމުގައި ނަސްލުތައް މަސްހުނިވެގެން އުޅޭތާ ވަރަށް ޒަމާންވީ ކަމަށް ހީކުރެވުނެވެ. އެހެން ނަމަވެސް، އެންމެ ގިނައިން ފެންނަނީ އަޞްލު ފަރަންސޭސީންނާއި ބަބުރުންނެވެ. ބަބުރުންނަކީ އަދިވެސް އެ ޤައުމުގެ އިޖްތިމާޢީ ސިޑިބަރީގެ އެންމެ ތިރި ހަރުފަތުގައި އުޅޭ ބައެކެވެ. ގިނައިން ކޮށް އުޅޭތަން ފެންނަނީ ތަކެތި އުފުލުމާއި ދޮވުމާއި މީހުންނަށް ގުލާނުކޮށްދިނުމެވެ. މީގެ ދެތިން އަހަރު ކުރިން، ބަބުރުންގެ ޒުވާނުން ޕެރިހުގެމަގުތަކަށް ނުކުމެ ވަޒީފާ ނެތުމާއި ނަސްލީ އިމްތިޔާޒާހެދި ތަންތަން ހަލާކުކޮށް ހަމަނުޖެހުން ހިންގާފައި ވެއެވެ.
ޕެރިހަކީ މާލެ ފަދަ އެއްވަރެއްގެ އުސް ޢިމާރާތްތައް ގިނަ ޤައުމެކެވެ. އަޅުގަނޑު އެއް ލިޔުމަކުން ކިޔާފައިވަނީ ޕެރިހުގައި އެންމެ އުސްކޮށް ޢިމާރާތް ކުރެވެނީ 121 ފޫޓަށް ކަމަށެވެ. އެއީ ދިހަވަރަކަށް ބުރިއެވެ. އެހެންކަމުން، ހުރިހާ ޢިމާރާތެއް ހުންނަނީ ގާތްގަޑަކަށް އެއް އުސްމިނަކަށެވެ. މާލެ ފަދައިން، މަގުގެ އިމުން ފެށިގެން ޖެހިޖެހިގެން ޢިމާރާތްތައް އުސްކޮށް ނަގާފައި ހުރެއެވެ. ކުރިމަތީގައި ބަގީޗާ ހައްދާނެ ތަނެއް ނޯވެއެވެ. ކާރު ޕާރކްކުރާނެ ތަންތަން ޢިމާރާތްތަކުގެ ތެރެއިން ފެންނަނީ ވަރަށް މަދުންނެވެ. ގިނަ ”ގެ“ ތަކުގެ ތިރީބުރީގައި ހުންނަނީ ފިހާރަ ހަދާފައެވެ. ނަމަވެސް، މާލެއާ ޚިލާފަށް ޕޭވްމަންޓު މައްޗަށް ވާގޮތަކަށް ޢިމާރާތް މަތިން ބައެއް ނެރެފައެއް ނުހުރެއެވެ. ބެލުކަނީތައް ހުންނަނީ ދާދި އެއްގޮތަކަށެވެ. ބެލްކަނީތައް މުޅިންހެން ހުންނަނީ ނަރު ދަގަނޑުން ފަރުމާކޮށްފައި ހުންނަ ޒާތްޒާތުގެ ދަގަނޑު ނަރުގެ ވެޔޮގަނޑުތަކުން ޗެންޗޭނު ޖަހާފައެވެ. ރާއްޖެގާ ޚިލާފަށް ގިނަ ގެތައް ހުންނަ ބިން ހުންނަނީ މަގު ދުއްވާފައިވާ ގޮތުން ތިނެސްކަނަށެވެ. ހުރިހާ ޢިމާރާތެއް ހުންނަނީ އެއް ކުލައެއްގައެވެ. އެއީ ޢިމާރާތް ކުރަން ބޭނުން ކުރާ ގަލުގެ ޙަޤީޤީ ކުލައެވެ. ޢިމާރާތްތައް ކޮށްފައިވަނީ ސޭންޑްސްޓޯން އިންނެވެ. މިއީ ހިލަވެލި ޤުދުރަތީ ގޮތުން ވަރަށް ބޮޑަށް ފިތުނީމާ އުފެދޭ ވެލި ގަލެކެވެ. ފުދޭވަރަކަށް މަޑު ގަލެއްކަމުން، ތަފާތު ފަރުމާތަކުގެ ކުރެހުންތަކާއި ވަނާ ތަކާއި ފޮފިތައް ގަލުން ނަގާ ޢިމާރާތް ޖަރީކޮށްފައި ހުރެއެވެ. ޕެރިހުން ދިމާވި މީހަކު ބުނި ގޮތުގައި އިމާރާތްތަކުގައި ކުލަލުމަކީ ހުއްދަ ކަމެއް ނޫނެވެ. ޢިމާރާތްތަކުގެ އާކަން ހިފަހައްޓަނީ ދެތިން އަހަރުން އެއްފަހަރު ދޮވެގެންނެވެ. އާރކިޓެކްޗަރ ގެ ރޮނގުން ތަފާތު ފަރުމާތަކުގެ ޢިމާރާތްތައް ޖެހިޖެހިގެން ހުރެއެވެ. ނަމަވެސް، މިތަފާތުތައް މީހުންނަށް ފެންނާނީ އެކަމާ ވިސްނީމައެވެ. އެއީ ގިނަ ”ގެ“ތައް އެއްވެސް ގޯޅިއެއް ނެތި ޖެހިޖެހިގެން ހުރުމާއި އުސްމިނާއި ކުލަ އެއްގޮތްކަމުންނެވެ. ބައެއް ޢިމާރާތްތަކުގައި އެ ޢިމާރާތް ފަރުމާކޮށް، ކުރެހުންތައް އެޅި ފަންނާނުންގެ ނަންތައް ސޭންޑްސްޓޯން ގައި ކަޑާނަގާފައި ހުރެއެވެ. ގިނަ ޢިމާރާތްތަކަށް ސަތޭކައަށް ވުރެ ގިނަ އަހަރު ވެދާނެ ކަމަށް މި ލިޔުން ތަކުން ހެކި ދެއެވެ. ދެވަނަ ބޮޑު ހަނގުރާމައި ޔޫރަޕުގެ ވަރަށް ގިނަ ސިޓީތައް ބޮން އެޅުމުގެ ސަބަބުން ހަލާކުވެގެން ދިޔައެވެ. ނަމަވެސް، ޖަރުމަނުގެ އަތްދަށަށް ޕެރިސް އަވަހަށް ދިއުމާއި އެތަނަށް ފޮނުވި ޖަރުމަނުގެ ޖެނެރަލް ރަށުގެ ތަންތަން ހަލާކު ކުރުމާ ދެކޮޅު ހެދުމުގެ ސަބަބުން، ޕެރިސްވާނީ ޔޫރަޕުގެ އެންމެ ގިނަ ދުވަސްވީ ޢިމާރާތްތައް އެންމެ ގިނަ ސިޓީއަށެވެ. ބައެއް ހިސާބުތަކުގައި ޢިމާރާތްތައް، ހުރީ މީގެ 150 އަހަރު ކުރިންވެސް ހުރި ގޮތަށެވެ. ޕެރިހުގައި މީހުން ވަޒަން ވެރިވެފައިވަނީ މީގެ ދެހާސް އަހަރު ކުރިންނެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ވަޒަންވެރިވީ ޕާރީން ނަމަކަށް ކިޔާ އުތުރުން އައި ޤަބީލާއެއްގެ ބައެކެވެ. ޕެރިހަށް ނަންކިޔާފައިވަނީ އެމީހުންގެ ނަމުންނެވެ. އިނގިރޭސިބަހުން ޕެރިހަށް ޕެރިސް ކީ ކަމުގައި ވިއަސް، ފަރަންސޭސިން ޕެރިހަށް ކިޔަނީ ޕާރީއެވެ. ޕެރިހުގައި ދިރިއުޅެނީ ކޮންމެ އަކަ ކިލޯމީޓަރެއްގައި ގާތްގަޑަކަށް 25000 މީހުންނެވެ. މާލެއަށް ވުރެ ދެގުނަ ބައިބޯމިން ކުޑަ މިންވަރެކެވެ.
ޕެރިހުގެ ފުޅާ މަގުތަކުން ދަތުރުކުރަމުން އައިސް، އަޅުގަނޑު ހުންނަން ހަމަޖެހިފައިވާ ހޮޓަލަށް ޓެކްސީ މަޑުކޮށްލައިފިއެވެ. ޕެރިސްގެ ގިނަ ހޮޓާތަކަކީ ވަރަށް އާދައިގެ ހޮޓާ ތަކެކެވެ. ދެކުނު އޭޝިޔާގައި ހުންނަ ހޮޓާތައް ފަދަ ބޮޑެތި ވަކިވަކިން ހުންނަ ތަންތަނެއް ނޫނެވެ. މާލޭގައި މިހުންނަ އުސް ގެތަކުން ގެއެއްގެ ނަންބޯޑު ހޮޓަލަށް ބަދަލު ކުރުމުން ޕެރިސްގެ އެންމެ ޢާންމު ހޮޓާތައް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ސިފަ ކުރެވޭނެއެވެ. ޕެރިސްގެ އުސް ”ގެ“ ތަކާއި ހޮޓާތަކުގެ ކޮޓަރިތައް ވަރަށް ކުޑައެވެ. އެއީ ޖާގަ ނެތުމާއި ފިނި މޫސުމުގައި ކޮޓަރިތައް ހޫނުކުރަންޖެހޭތީ ޚަރަދު ކުޑަކުރުމުގެ ގޮތުން ކުރާ ކަމެކެވެ. ޕެރިހުގެ ޢިމާރާތްތަކުގެ ވަރަށް ގިނަ ބިއްލޫރި ކުޑަދޮރުތައް ހުޅުވެނީ އެތެރެއަށެވެ. ކޮންމެ ކުޑަދޮރެއްގައި ބޭރަށް ހުޅުވޭ ލަކުޑި ކަތިފިލާޖެހި ދޮރުފަތް ހަރުކޮށްފައި ހުރެއެވެ. އެއް ކުޑަދޮރުން ބަލާލާއިރު ކޮންމެވެސް އެހެން ޢިމާރާތެއްގެ ކުޑަދޮރު ހުންނަނީ ވަރަށް ގާތުގައެވެ. އެހެން ކަމުން، އަމިއްލަ އެކަހެރިކަމެއް (ޕްރައިވަސީ) ބޭނުން ވެއްޖެނަމަ، ބިއްލޫރި ކުޑަދޮރު އެތެރައަށް ހުޅުވާލާފައި، ކަތިފިލާ ޖެހި ބޭރު ދޮރުފަތް ލައްޕާލުމުން، ސާފު ވައި ލިބި ނިވާކަމެއް ލިބޭނެއެވެ. އަތްވެއް ނުދޭނެއެވެ. ކަތި ފިލާ ޖެހި ދޮރުފަތް ހުޅުވާލައިފައި ބިއްލޫރި ކުޑަދޮރު ލައްޕާލުމުން، ދުވާލުގެ އަލި ލިބި އެތެރޭގެ ހޫނުކަން ހިފެހެއްޓެއެވެ.
އަޅުގަނޑާއި އެހެން ރައްޓެއްސެއް ޕެރިހަށް އައިސް މިއުޅެނީ ރަސްމީ ދެ ޖަލްސާއެއްގައި ބައިވެރިވުމަށް ދިހަ ވަރަކަށް ދުވަހަށެވެ. ސަރުކާރުގެ މުސާރަ ފިޔަވައި އެހެން އާމްދަނީއެއް ނުލިބޭ އަޅުގަނޑު ފަދަ މީހުންނަށް ޕެރިހަށް ޒިޔާރަތް ކޮށްލެވޭނީ ރަސްމީ ދަތުރަކާ ގުޅިގެންކަން ތިޔަ ބޭފުޅުންނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެއެވެ. އަތުގައި ކެމެރާއަކަށް އޮތީ އޮފީހުން ހޯދާދީފައި އޮތް ކުޑަކުޑަ ފޯނެކެވެ. މި މަޒުމޫނުގައި ހިމެނޭ ގިނަ ފޮޓޯ ނަގާފައިވަނީ އެ ފޯނުންނެވެ. ޕެރިހަކީ ދިރިއުޅެން ވަރަށް އަގުބޮޑު ތަނެކެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުގައި ގެންގުޅެނީ ޔޫރޯއެވެ. އެއީ ޔޫ.އެސް. ޑޮލަރަށް ވުރެ ވެސް އަގުބޮޑު ފައިސާއެކެވެ. ލަންކާ ފަދަ ޤައުމެއްގައި ފަސްތަރީގެ ހޮޓަލެއްގައި ހުރުމުގެ އަގުގެ ދެގުނައަށް ވެސް ލިބެނީ ދެ ތަރީގެ ތަނެކެވެ. ޕެރިސް ބަލާލުމަށް އަޅުގަނޑަށް ލިބޭނީ އެންމެ ދެ ދުވަހެވެ. ދެ ޖަލްސާ ދެމެދުގެ ދުވަހަކާއި ފުރުމުގެ ކުރިން ލިބޭ ދުވަހެކެވެ. އެހެންކަމުން، ކުރިން ދެންނެވިފަދައިން ޕެރިހުގެ ފުރިހަމަ ޢިމާރާތްތަކާއި ރީތި މަންޒަރުތަކަށް، މުއްސަނދި ތާރީޚަށާއި ޒަމާންވީ ޙަޟާރަތަށް އަޅުގަނޑަށް އެކަށީގެންވާ ގޮތެއްގައި އިންސާފެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. ނަމަވެސް…
އާދެ! އެންމެ ފުރަތަމަ ޗުއްޓީ ދުވަހު ޒިޔާރަތް ކޮށްލާނީ ކޮންތަނަކަށް ތޯއެވެ؟ އެއިފްލް ޓަވަރ ކިހިނެތް ވާނެތޯއެވެ؟ އެއިފްލް ޓަވަރަކީ އިންޑިޔާގެ ނަމަ ތާޖުމަހަލް އެވެ. މެލޭސިއާގައި ނަމަ، ޕެޓްރޮނާސް ޓަވަރެވެ. އާދެ! މުޅި ޤައުމު ރަމްޒުކޮށްދޭ ނިޝާނެވެ. އެތަނަކީ 1889 ވަނަ އަހަރު ފަރަންސޭސި އިންޤިލާބަށް 100 އަހަރު ފުރުމާގުޅިގެން ބޭއްވުނު ދުނިޔޭގެ ވިޔަފާރީގެ މައުރަޒަކަށް ހަދާފައިވާ ވަގުތީ ދިގު ހަރެކެވެ. ފަރަންސޭސި އިންޤިލާބަކީ ފަރަންސޭސި ވިލާތުގައި އޮތް ވިރާސީ ރަސްކަމާއި ރަސްކަލުންނަށް ކޮންމެ ކަމެއްގައި ނިޔާ ކަޑައެޅުން އޮތް އޮތުން ނިމުމަކަށް ގެނައި އިންޤިލާބެވެ.
މި އިންޤިލާބު ފެށެން ދިމާވީ، މީހުން ބަނޑަށް ޖެހި، ސަރުކާރަށް ދަށްކަންޖެހޭ ވާރު ބޮޑުވެ، ވެރިފަރާތުގެ އިސްރާފުތައް ބޮޑުކަމުންނެވެ. މި އިންޤިލާބުގެ ސަބަބުން ޔޫރަޕުގައި އޮތް މިބާވަތުގެ ވެރިކަން ހިންގި ހުރިހާ ޤައުމެއްގެ ވެރިކަން މިޒަމާނުގެ ދުސްތޫރީ ވެރިކަމަށް ބަދަލުވާން ފެށިއެވެ. އިންޤިލާބު ގައި ހިނގި ފާހަގަ ކުރެވޭ ކަންތައްތައް ތަކުގެ ތެރޭގައި ބެސްޓީލް ނަމަކަށް ކިޔާ ޖަލަކާއި ހަތިޔާރު ގުދަނަކަށް ޢާއްމުން އަރައިގަތުމާއި ރަސްގެފާނާއި ރާނީގެ ބޯ ބުރިކޮށްލުން ހިމެނެއެވެ.
ކޮންމެއަކަސް، ވިހި އަހަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ރޫޅާލުމަށް ރާވާ ހެދި އެއިފްޓަވަރ، 150 އަހަރު ވީއިރުވެސް ހުރިގޮތަށް ހުންނަން ދިމާވީ ހެދިތާ ދުވަސް ކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ރޭޑިއޯ އެންޓެނާ ޖެހުމަށް މިދިގު ހަރުގެ ބޭނުން ބޮޑުވީމައެވެ. ނަމަވެސް މިހާރު އެއީ ފަރަންސޭސި ވިލާތުގެ އެންމެ ގިނަ ފަތުރުވެރިން (އަހަރަކު 6 މިލިއަން މީހުން) ޒިޔާރަތް ކުރާ މަންޒިލެވެ. ހެދި އިރު މި ޓަވަރުގެ ސަބަބުން ލޮލަށް އުނދަގޫވާނެކަމަށް ބުނެ ބައެއް މީހުން ޢިމާރާތް ކުރުން ހުއްޓުވަން މަސައްކަތް ކޮށްފައި ވެއެވެ. ޓަވަރުގެ ސިފަ އައިސްފައިވަނީ ވައިރޯޅިއާއެކު ޓަވަރު ހެލޭނެތީ އެކަން ހުއްޓުވަން ގެނެސްފައިވާ ބައްޓަމަކުންނެވެ. މިބައްޓަމަށް ހުންނަ ހަރު ދުނިޔޭގެ އެތަށް ޤައުމަކުން ކޮޕީކުރި ކަމުގައި ވިއަސް، އެއިފްލް ޓަވަރު ހާ ނަލައެއް ނޫނެވެ. ކިޔުންތެރިންގެ ތެރެއިން ޝައުޤުވެރިކަން ހުންނަ ފަރާތްތަކަށް މިޓަވަރުގެ އަރިމަތިގެ ބައްޓަމަކީ x2 ފަދަ ފަންކްޝަންއެއްގެ ގްރާފުން ނަގާފައިވާ ބައްޓަމެއްކަން އެނގިވަޑައިގަތުމުން އެއަށް ދެވޭ ސަމާލުކަން އިތުރު ވެދާނެއެވެ. ޓަވަރު ހުންނަނީ ވަރަށް ބޮޑު ވިނަ ހެއްދި މައިދާނެއްގެ މެދުގައެވެ.
އަޅުގަނޑު އެތަނަށް ދިޔައިރު، ޗައިނާ ދަރިފަސްކޮޅުގެ އާއިލާއަކާއި ތުރުކީ އާއިލާގެ ދެ ގުރޫޕެއް ކައިވެންޏަށް ފަހު ޓަވަރު ކުރިމަތީ ހުރެ ފޮޓޯ ނަގަން އައިސް އުޅެއެވެ. ޕެރިހަކީ ލޯބިވެރިންގެ ސިޓީއޭ އަޅުގަނޑު ދެންނެވިން ނޫންތޯއެވެ. ޓަވަރުގެ އެއް ފަރާތުގައި އޮންނަނީ ސެއިން ކޯރެވެ. ކޯރުގެ ބިއްދޮށުގައި ވަނީ ފަހުން ބޭއްވި މަރުކަޒަކަށް ހެދި ދެ ޢިމާރާތެކެވެ. ހެނދުނު ނުވައެއް ޖެހީންސުރެ ރޭގަނޑު ބާރަ ޖަހަންދެން ޓަވަރުގެ މައްޗަށް އެރުމުގެ އިންތިޒާމް ހަމަޖެހިފައިވެއެވެ. މައްޗަށް އެރުމަށްހުންނަ ލިފްޓްގެ ޓިކެޓް ގަތުމަށް އޮންނަ ކިޔޫގައި ގަޑިއެއްހާ އިރު ހުންނަން ޖެހެއެވެ. މި ޓަވަރުގެ ހަތަރު ފައި 328 ފޫޓު 328 ފޫޓު ކޮށްޓަކަށް ލެވޭނެއެވެ. ތިރީގައި ބިންގަރާހެއް ހަދާފައި ވެއެވެ. އަދި ލިފްޓުގެ މެޝިނަރީއާއި އެހެނިހެން ތަކެތި އަޑީގައި ވެއެވެ. ކުދިކުދި އެއިފްލް ޓަވަރު ވިއްކަން އުޅޭ މީހުންނާއި ސަލާން ޖަހަން އުޅޭ މީހުންނާއި ދެއްކެން ދާމީހުންނާއި ބަލަންދާ މީހުންނާއިގެން ހިސާބުގަނޑު ފުރިފައި އޮވެއެވެ. ގާޑިޔާ ތަކުގައި އައިސްކްރީމް އާއި ޓީޝާޓާއި ޓޫރިސްޓް ތަކެތި ވިއްކަން ހުރެއެވެ. ލިފްޓަށް އެރެނީ ސެކިއުރިޓީ ޗެކަކަށް ފަހުއެވެ. މައްޗަށް އެރުމަށް ފަސްދޮޅަހާއި ސަތޭކަވަރަކަށް މީހުންނަށް އެރޭވަރުގެ ހަތަރު ލިފްޓް ހުރެއެވެ. ހަރުގެ ކައްޗަށް ހުރި ފައިން މި ލިފްޓް މައްޗަށް އަރަނީ ލިފްޓްގެ މަތީގައި ހަރުކޮށްފައި ހުންނަ ހުޅެއްގެ ސަބަބުން އަބަދުވެސް ރަހަ ވެގެންނެވެ. ލިފްޓް ހަރުކުރިއިރު މިއީ މިފަދަ ގޮތަކަށް އީޖާދުކުރި ފުރަތަމަ ލިފްޓެވެ. އައިފްލް ޓަވަރުގެ އުސްމިނަކީ ގާތްގަޑަކަށް 1060 ފޫޓެވެ. މި ހަރު ހެދިފަހުން 40 އަހަރު ވަންދެން އިންސާނުން ހަދާފައިވާ އެންމެ އުސް އެތީގެ ގޮތުގައި އެފަރުމާ މަޝްހޫރު ވެފައި ވެއެވެ. ދެއަހަރު ދުވަހުން ރޭވި މިހަރު ހަދާފައިވަނީ ދަގަނޑު ފަތި މަލަރު ކޮށް ގުޅުވައިގެންނެވެ. 18000 ފަތިގަނޑާއި 2.5 މިލިއަން މަލަރު ބޭނުން ކޮށްފައި ވެއެވެ. ހަރުގައި ލާފައި ހުންނަ ކުލައިގެ ބަރުދަނަކީ 40 ޓަނެވެ. ދުރަށް ކުލަތައް އެއްގޮތް ކުރުމަށްޓަކައި، ކުރީބައިތަކުގައި ހުންނަ ކުލަ ތިރީގެ ކުލަތަކަށް ވުރެ އައްޔެވެ.
އެންމެ ފުރަތަމަ ޑެކުގައި ހުންނަނީ ޓަވަރާ ބެހޭ ކުޑަ މައުރަޒެކެވެ. ތަން ބިނާ ކުރިގޮތާއި އޭގެ އެންޖިނިއަރިންނާއި ތާޜީޚާ ބެހޭ ތަކެއްޗެވެ. މި ޑެކްއަށް މަޑުކުރަނީ މަދު ބައެކެވެ. ދެވަނަ ޑެކް ހުންނަނީ ހަތަރު ސަތޭކައެއް ހާ ފޫޓު މަތީގައެވެ. މި ޑެކްގެ މަތީގައިވެސް ސިޑިއަކުން އެރޭ ޑެކް އެއް އޮވެއެވެ. ޑެކްގައި ވަށައިގެން ތަންތަން ބެލޭނޭ ނިޒާމު ހަމަޖެހިފައި ވެއެވެ. ފޮޓޯއިން އެ ފެނިވަޑައިގަންނަވަނީ ޓަވަރުން ދެ ދިމާލެއް ފެންނަ ގޮތެވެ. ދެވަނަ ޑެކްގައި ސޫވެނެއަރ ވިއްކާ ފިހާރައަކާއި ރެސްޓޯރަންޓެއް ހުރެއެވެ. ޢާންމުންނަށް އެންމެ މައްޗަށް އެރެނީ 900 ފޫޓު މަތީގައި ހުންނަ ޑެކްއަށެވެ. މިޑެކްވެސް ހުންނަނީ ދެބުރިއަށް ހަދާފައެވެ. ވަރަށް އަގުބޮޑު މަޝްހޫރު ރެސްޓޯރަންޓެއް މިޑެކްގައި ހުރެއެވެ. ދެވަނަ ޑެކުން މަތީ ޑެކްއަށް އަރަން ހަތަރު ލިފްޓު ހުރެއެވެ. ޑެކް ގެ މަތިން މީހުން ފުއްމާލާފާނެތީ ވަށައިގެން ދާ ޖަހާފައި ވެއެވެ. މިހެން ހަދާފައި ހުރި ކަމުގައި ވިއަސް މިތަނުން 400 މީހުން މަރުވާން ފުއްމާލާފައި ވެއެވެ. ދުނިޔެއިން މޮޔައިންނެއް ދުވަހަކު ހުހެއް ނުވާނެއެވެ.
އެއިފުލް ޓަވަރު ގެ ކުރިމަތީގައި ހުންނަނީ ބިތެއްގައި އެއްހާސް ފޫޓު ހުންނަ ވަރުގެ ބޮޑު މިލިޓަރީ ސްކޫލެކެވެ. އަޅުގަނޑު ކުރިން ދެންނެވިހެން ފަރަންސޭސީންނަކީ މުޅި ދުނިޔޭގައި ހަންފެތުރި ބައެކެވެ. އެމީހުން 100 އަހަރުވަންދެން ދިގު ދެމިގެން ދިޔަ ހަނގުރާމައެއް އިނގިރޭސިންނާއެކު ކުރިއެވެ. މިއީ އެ އިސްތިޢުމާރީ ޙަރަކާތްތަކަށް މީހުން ތަމްރީނު ކުރާ މަރުކަޒެވެ. މިތަނާ ގާތްވިތަނާ މާ ދުރު ނޫން ހިސާބަކުން ޖަރީކޮށްފައިވާ މާ ބޮޑު ގުއްބެއް ފެންނާތީ އެ ދިމާއަށް ހިނގައިގެންފީމެވެ.
އެއީ ސާދަ ވަނަ ލުއި ރަސްގެފާނު އޭނާގެ ފަހުލަވާނުންގެ ތެރެއިން ހަނގުރާމައިގައި އަނިޔާވާ މީހުން އުޅެން 17 ވަނަ ޤަރުނުގައި ހަދާފައިވާ ތަނެކެވެ. “ލެސް އިންވެލީޑްސް” އެވެ. ހަނގުރާމަ ކުރުމަށް ނުކުޅެދުންވެރިވުމުން، މިމީހުން މިތަނަށް ފޮނުވައެވެ. އެތަނުގައި ފައިސާ ލިބޭ ތަފާތު މަސައްކަތް، މިސާލަކަށް ފައިވާން ހެދުން ފަދަ ކަންކަން ކޮށް އުޅެ ޢުމުރު ހުސްކުރަތެވެ. މިތަނަކީ ފަރާތެއްގައި 800 ފޫޓު ހުންނަ އެތައް ގޮޅިތަކަށް ބަހައިގެން ހަދާފައިވާ ބޮޑު ތަނެކެވެ. ގޫގްލްއާރތު ކިޔާ ޕްރޮގްރާމުން މި ތަން މަތިން ފެންނަގޮތް ފޮޓޯގައި އެވަނީއެވެ. މަތީ ފަރާތުގެ ތެދު ފާރުގެ ދިގުމިނަކީ ގާތްގަޑަކަށް 650 ފޫޓެވެ. މާދުރުން އެ ފެނުނު ގުއްބަކީ ރަސްގެފާނުގެ ވެދެވަޑައިގަންނަވާ ފައްޅިއެވެ. އެހެނީ އެތަނުގައި ދިރިއުޅުނު 4000 މީހުންނަށް ހުންނަ ފައްޅީގެ ދޮރުން ރަސްގެފާނު ވަނުމަކީ ”ހަމަ ކަމަކަށް ނުވާތީ“ އެމީހުންގެ ފައްޅީގެ އަނެއް ފަރާތުން ރަސްގެފާނަށް ވަދެވޭ ގޮތަށް މާ މޮޅު ފައްޅިއެއްގެ ދޮރެއް ހެދީއެވެ. މި ތަނުގެ މަތީގައިވާ ގުއްބުގައި ހުންނަނީ ރަން ފަތުން ޖަރީކޮށްފައެވެ. މިކަމަށް 12 ކިލޯ ރަން ޚަރަދުވިކަމަށް އެތަނަށް ވަނުމުން ދިން ލުއި ފޮތުގައި ލިއެފައި އޮތެވެ.
މިހާރު މިތަން ބަދަލުކޮށްފައިވަނީ އަސްކަރީ ދާރުލްއާސާރަކަށެވެ. އަދި ގުއްބުގެ ތިރީގައިވާ ސަންދޯކެއްގައި ވަނީ މަޝްހޫރު އިސްތިޢުމާރީ ވެރިޔާ، ނެޕޯލިއަން ބޮނަޕާރޓްގެ ކަށިތަކެވެ. މި ނެޕޯލިއަން އާ ބެހޭ ގޮތުން ދެތިން ލަފުޒެއް ނުލިޔެ ކުރިއަށް ދިއުމަކީ ކުރަން ހެޔޮވާ ވަރުގެ ކަމެއް ނޫނެވެ. ނެޕޯލިއަންއަކީ 1769 ވަނަ އަހަރު އުފަންވި މީހެކެވެ. އޭނާ ސިފައިންގެ ތެރެއަށް ވަދެ އަސްކަރީ ހަރުފަތްތަކުން ވަރަށް އަވަހަށް ކުރިއަރަމުން އައިސް އުމުރުން 27 އަހަރުގައި އިޓަލީގައި އޮންނަ ފަރަންސޭސި ލަސްކަރުގެ ވެރިޔަކަށް ވިއެވެ. ފްރާންސްއަށް އައިސް އެތަނުގައި ޖެނެރަލަކަށް ވިއެވެ. އޭނާ ފަތަޙަ ކުރި ޤައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި އެފްރިކާއާއި މެދުއިރުމަތީގެ އެތައް ޝަހަރުތަކެއް ހިމެނެއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި މިސުރުވެސް ހިމެނެއެވެ. މެދުއިރުމަތީގެ ހަނގުރާމަތަކުން 1798 ގައި ޕެރިހަށް އެނބުރި އައިސް ފަރަންސޭސި ވިލާތުގެ ވެރިކަން ހޯދިއެވެ. އަދި މާގިނަ ދުވަހެއް ނުވެ އެމްޕެރަރ ގެ ލަޤަބު އަމިއްލައަށް ނެންގެވިއެވެ. އެމްޕެރަރއަކީ ޝަހެންޝާހު ނުވަތަ މަހާރާޖާއަށް ކިޔާ ނަމެކެވެ. އާދެ! އެތައް ދައުލެއްގެ ވެރި ދައުލަތުގެ ރަސްގެފާނެވެ. ކުރިއަށް އޮތް 15 އަހަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ޔޫރަޕުގެ އެތައް ޤައުމެއް ފަތަޙަކޮށް ނެޕޯލިއަން ގެ ތިމާގެ މީހުންނާއި ރައްޓެހިން އެ ޤައުމުތަކުގެ ރަސްކަލުންނަށް ޢައްޔަނު ކުރިއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން އަދާޖެހޭން ދެންވެސް ސްވީޑްން އާއި ޑެންމާރކް އާއި ހޮލަންޑް ފަދަ ޤައުމުތަކުގެ ރަސްކަލުންނާއި ރާނީންނަކީ އެކަކު އަނެކަކާ ތިމާގެ ބައެކެވެ. 1815 ވަނަ އަހަރުގައި ވޯޓަލޫ ނަމަކަށް ކިޔާ ހަނގުރާމައެއްގައި ނެޕޯލިއަން ބަލިވިއެވެ. އޭނާގެ އަދާވާތްތެރިންނަށް ވީ، ޔޫރަޕުގެ އިދިކޮޅު ދައުލަތްތަކުގެ މީހުންނާއި އިނގިރޭސިންނެވެ. ހަނގުރާމައިގައި ބަލިވުމުން ޝަހެންޝާހު ކަމުން ވަކިވާން މަޖުބޫރު ކުރެވި، އިނގިރޭސިންގެ ވެރިކަމުގައި އޮންނަ ކުޑަރަށަކަށް އަރުވާލެވުމަށް އެއްބަސްވެވި އެ ރަށަށް ގެންދެވުނެވެ. އެއީ ފަރަންސޭސި ވިލާތާ ދެހާސް މޭލު ދުރުގައި އެޓްލާންޓިކް ކަނޑުގައި އޮންނަ ޖަޒީރާއެކެވެ. 1815 ވަނަ އަހަރު މި ޖަޒީރާގައި އޭނާ މަރުވި ސަބަބެއްކަމަށް މިހާރު މީހުން ދެކެނީ އިނގިރޭސިން އޭނާއަށް ކޮކަޑިވިހަ ކާންދީގެން ކަމަށެވެ. ކޮކަޑިއަކީ ސާފުކުރުމުން ހަކުރުހެން ހުންނަ ވިހައެކެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން މިވިހައަށް ކިޔަނީ އާރސިނިކް އެވެ.
ނެޕޯލިއަން އަކީ ދުނިޔެ މަދުން ދެކެފައިނުވާ ފަދަ މަޝްހޫރު އަސްކަރީ ޖެނެރަލްއެކެވެ. އޭނާ 40 ހަނގުރާމަ ކާމިޔާބު ކޮށްފައި ވެއެވެ. އޭނާއަކީ ޤާބިލް ދާޚިލީ ހިންގުން ތެރިއެކެވެ. ޔޫރަޕުގެ މިހާރު އޮންނަ ޤާނޫނުތަކާއި ހިންގުމުގެ އުޞޫލުތަކުގެ ފެށުމަކީ ނެޕޯލިއަންގެ އިސްލާހުތައް ކަމަށް ބުނެއެވެ. އޭނާއާ މެދު މަޝްހޫރު ކަންތައްތައްތަކުގެ ތެރޭގައި ހަނގުރާމައިގެ މައިދާނަކުން އޭނާގެ އަންހެނުންނަށް ފޮނުވި ލޯބީގެ ސިޓީތައް ހިމެނެއެވެ. މި ސިޓީތަކުގެ އަސްލު މިހާރުވެސް ގެންގުޅެއެވެ. ނެޕޯލިއަންގެ އަންހެނުންނަކީ ޖޮސެފީން ކިޔާ ނެޕޯލިއަން އަށް ވުރެ 6 އަހަރު ދޮށި، ދެކުދިން ވިހާފައިވާ މީހެކެވެ. އިންގިލާބުގެ ތެރޭގައި ފިރިމީހާ މަރާލުމުން، ޖާރިޔާއެއްގެ ގޮތުގައި އެހެން ބޮޑުން ގެންގުޅުނު މީހެކެވެ. ނެޕޯލިއަން މީނާއާ ކައިވެނިކޮށްފައި ހަނގުރާމައަށް ދިއުމުންވެސް، ޖޮސެފީންގެ ”ގުޅުންތައް“ ކުރިއަށް ގެންދިޔަކަމަށް މަޝްހޫރު ވެފައި ވެއެވެ. އެހެނެއް ކަމަކު ނެޕޯލިއަންވަނީ އޭނާ މަންޖޯޅިޖެހިފައެވެ. ޖޮސެފީންއަށް ދަރިން ނުލިބޭތީ، ނެޕޯލިއަން އެހެން ކައިވެންޏެއް ކުރިއެވެ. ނަމަވެސް ނެޕޯލިއަންގެ އަމިއްލަ ޢިބާރާތުން އޭނާގެ އެ ކައިންވެންޏަކީ ”ރަހިމަކާ ކުރި ކައިވެންޏެ“ކެވެ. އޭނާ އަރުވާލެވިފައި ވީ އިރުވެސް ބުނި ކަމަށް ވަނީ ”ތެދުވެރިކަމާއެކު އަހުރެންގެ ޖޮސެފީން ދެކެ ލޯބިވީމެވެ. ނަމަވެސް އޭނާއަކަށް އަހުރެންނެއް އިޙްތިރާމެއް ނުކުރަމެވެ.“ ބުނެވޭ ގޮތުގައި މަރުގެ ދާނުގައި ނެޕޯލިއަން ބުނި އެންމެ ފަހު ޢިބާރާތަކީ، ”ފްރާންސްއެވެ. ލަޝްކަރެވެ. ލަޝްކަރުގެ ވެރިޔާއެވެ. ޖޮސެފީން އެވެ.“ އާދެ! ލޯތްބަކީ ކަނު އެއްޗެކޭ ބުނަނީ މިހެންވެގެންތާއެވެ!
ދެން ފަހެ، ކުރިން ދައްކަމުން އައި ވާހަކައަށް އިއާދަވަމާ ހެއްޔެވެ؟ އާދެ! ލެސް އިންވެލީޑްސް ގެ ރަންފަތް ޖެހި ކުރިބޯށި ލީ ގުއްބުގެ ތެރެއަށް ވަންނަމާ ހެއްޔެވެ؟ މި ގުއްބުއަށް ވަންނައިރު ފާހަގަ ކުރެވެނީ އެތަން ހަދާފައިވަނީ ދެތިން ބުރިއަށް ކަމަށެވެ. ވަންނައިރު ގުއްބުގެ މެދާ ދިމާއިން ތިރި އޮންނަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ކޮނެ އަޑިކޮށްފައެވެ. މިބުރިއަށް ފޭބުމަށް ދެތިން ސިޑި ހުރެއެވެ. އަދި ތަޅުމުގައި މެދުގައި މައްޗަށް ނަގާފައިވާ ބިންގަލެއްގެ މަތީގައި ނެޕޯލިއަންގެ ސަންދޯއް ބަހައްޓާފައި ހުރެއެވެ. މި ސަންދޯކަކީ ކަޅުރަތް ކުލައިގެ ހިލައަކުން ހަދާފައިވާ މާސަންދޯކެކެވެ. ބުނެވޭ ގޮތުގައި މި ހިލަ ސަންދޯކުގެ އެތެރޭގައި ނެޕޯލިއަންވަނީ އަދި ފަސް އިތުރު ސަންދޯކެއްގެ ތެރައަށް ލާފައެވެ. އެ ސަންދޯއްތައް ހަދާފައިވަނީ އަންނަނިވި މާއްދާތަކުންނެވެ: ޓިން (ދަޅުތަކުގެ އެތެރޭގައި ހުންނަ ވިދުން އަރާ މަޢުދަން)، ޖަންގަލީ ލަކުޑި، ތިމަރަ، ތިމަރަ، ކަޅުވަކަރު އެވެ. ސަންދޯން ވަށައިގެންވާ ފާރުތަކުގައި ސަންގުމަރުމަރު ހިލައިން ބުދުތަކާއި ކުރެހުންތަކުން އޭނާގެ ޚިދުމަތްތައް އަންގައިދޭ ލައުހާ ތަކެއް ހުރެއެވެ. ފާރުގެ އެކި ހިސާބުގައި ހުންނަ ވަނިތަކުގައި އޭނާގެ ދަރިންނާއި ޖެނެރަލުންނާއި އެހެނިހެން ޤައުމީ މުހިއްމު މީހުންގެ ހިތާއި އެހެނިހެން ގުނަވަން އެޅި ބޮޑެތި ކުރަނޑިތައް ބަހައްޓާފައި ހުރެއެވެ. އަދި ނެޕޯލިއަންއާއި އެހެނިހެން މީހުންގެ ބުދުތައް އެކި ތަންތާނގައި ބަހައްޓާފައި ހުރެއެވެ. އަރިމަތިން ވަދެވޭ ކޮޓަރިއެއްގެ އޭނާ މިސްރަށް ކުރި ދަތުރުގައި މިސްރުން (ފޭރިގަނެގެން) ގެނައި ބައެއް ތަކެއްޗާއި މިޞްރު ފަތަޙަ ކުރުމަށްފަހު ޗާޕުކުރި ފޮތުގެ ބައެއް ތަކެތި ފެންނަން ހުރެއެވެ. މީގެ ތެރެއިން އެންމެ މަޝްހޫރު އެކައްޗަކީ ރޮސެޓާ ސްޓޯންގެ ކޮޕީއެކެވެ. ދަންނައެވެ. މީގެ 3000 އަހަރު ކުރިން މިސުރުގައި އަހުރާމްތައް ހަދާ އުޅުނު މީހުން ލިޔެއުޅުނީ ހިއެރޯގްލިފްސް ކިޔާ އަކުރަކުންނެވެ. މި އަކުރުތައް ގިނަ ބޭފުޅުންނަށް ޓީވީން ފެނިވަޑައިގަންނަވާފައި ވާނެއެވެ. އެއީ ދޫނިތަކާއި ޖަނަވާރައި މީހުން ގެންގުޅޭ އަތްމަތީ ތަކެތި އަކުރުގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކޮށްގެން ލިޔާ ލިޔުމެކެވެ. ޒަމާންތައް ބަދަލުވަމުން އައިސް މި އަކުރުތައް ކިޔާގޮތް ގެއްލި އެއްވެސް ބަޔަކަށް އަހުރާމްތަކުގައި ލިޔެފައި ހުންނަތަކެތި ކިޔަން ނޭނގޭ ޒަމާން އަތުވެއްޖެވެ. މިޒަމާނުގައި ކިޔާނެގޮތް އަނެއްކާ ދަސްވީ ރަޝީދު (ރޮސެޓާ) ކިޔާ ރަށަކުން ފެނުނު ބޮޑު މަހާނަ ގަލެއް ވަރުގެ ހިލަގަނޑެއްގެ ސަބަބުންނެވެ. މިހިލަ ގަނޑުގައި ހިއެރޯގްލިފްސް އާއި ގްރީކްް އަކުރުންނާއި ޑެމޮނިކް އަކުރުން އެކައްޗެއް ލިޔެފައި ވެއެވެ. ނެޕޯލިއަންގެ ފައުޖު މި ހިލަގަނޑު ގެންގުޅެނިކޮށް އިނގިރޭސިން މި ހިލަގަނޑު ވަގަށް ނަގައިގެން އިނގިރޭސި ވިލާތަށް ގެންދިޔަ އެވެ. މި ހިލަގަނޑު ދިރާސާކޮށް މާގިނަ ދުވަހެއް ނުވަނީސް ގްރީކް ބަސް މިހާރުވެސް ބޭނުން ކުރާތީ ހިއެރޯގްލިފްސް ލިޔަން ކިޔަން އެނގިއްޖެއެވެ. ޕެރިހުގައި ހުރީ މި ހިލަގަނޑުގެ ކޮޕީ އެކެވެ. އެ ކޮޕީގެ ފޮޓޯ މި މަޒުމޫނާއެކު އެ ވަނީއެވެ. ކުރިން ފާހަގަ ކުރެވުނު ފަދައިން ނެޕޯލިއަން ވަޅުލެވުނީ އެޓްލާންޓިކް ކަނޑުގައިވާ ޖަޒީރާއެއްގައެވެ. 1840 ވަނަ އަހަރު އިންގިރޭސިންގެ ހުއްދައާއެކު ނެޕޯލިއަންގެ ކަށިތައް ޕެރިހަށް ގެނައުމުގެ މަސައްކަތް ފެށުނެވެ. ލެސް އިންވެލީޑްސްގައި ރަސްގެފާނު ވަންނަން ހުންނަ ގުއްބުލީ ދޮރޯށިބައި ބަދަލުކޮށް، ކުރިން ސިފަ ކުރެވުނު ގޮތަށް އެތަން ހަދައި 1861 ވަނަ އަހަރު، ވަރަށް ބޮޑު އިހުތިފާލަކާ އެކު އޭނާގެ ކަށިތައް ކުރިން ބުނެވުނު ހިލަ ސަންދޯކަށް ގެނެސް ލިއެވެ.
ސަންދޯކުގެ ބިއްދޮށުގައި ވަނީ ކުރިން ދެންނެވުނު ފައްޅިއެވެ. އެ ފައްޅިއަކީ މިހާރުވެސް ހަނގުރާމައިގެ ދީނީ ކަންތައްތަކުގެ އިޙްތިފާލު ބާއްވާ ތަނެކެވެ. މިފައްޅިން އަޅުގަނޑަށް އެންމެ ފާހަގަ ކުރެވުނު ކަމަކީ ފައްޅީގެ މަތީގައިވާ ދިދަތަކެވެ. ފަރަންސޭސި ވިލާތުގެ އިސްތިޢުމާރީ ޙަރަކާތްތަކުގައި ބަލިވި ލަޝްކަރުތަކުގެ ދިދަތައް މިތަނުގެ މަތީގައި އެލުވާފައި ހުއްޓެވެ. މިދިދަ ތަކުގެ ތެރޭގައި ޢަރަބިން އަކުރުން ލިޔެފައި ހުރި ދިދަތަކާއި އޭސިއާއަށް ނިސްބަތް ދިދަތައް ހުއްޓެވެ. ބުނެވޭ ގޮތުގައި ވޯޓަރލޫ ހަނގުރާމައިގައި ފަރަންސޭސިން ބަލިވުމުން، މި ތަނުގައި ތެރޭގައި ހުރި 15000 މިފަދަ ދިދައާއި އެހެން ތަކެތި ފުންޏަކަށް ޖަހައި، ފަތަހަ ލިބުނު މީހުން ޕެރިހަށް އައުމުގެ ކުރިން، ރޯކޮށްލީއެވެ. މަތީގައި ހަރުކޮށްފައި ހުރި ދިދަތަކަކީ އެކިގޮތްގޮތުން ސަލާމަތްވެފައި ހުރި ދިދަ ތަކެވެ. ހަނގުރާމައިގެ ބަލިވުމުން ބަލިވިމީހުންގެ ތަފާތު ދިދަތަކާއި ރަމްޒުތަކާއި އެހެން ތަކެތި ހަނގުރާމައިގައި ކާމިޔާބުހޯދި މީހުން ފޭރިގަނެއެވެ. އެމެރިކާމީހުން އިރާޤަށް އަރައި އިރާޤުގެ ދާރުލްއާޘާރުތަކުން ތަކެތި ފޭރުނު ފަދައިންނެވެ.
ކޮންމެއަކަސް ފައްޅީގެ ބިއްދޮށުގައިވާ ދާރުލްއާޡާރަށް ވަންނަމާ ހެއްޔެވެ؟ ބުނެވޭ ގޮތުގައި މިއީ ދުނިޔޭގައި ހުންނަ މިފަދަ ހަނގުރާމައިގެ އެންމެ ބޮޑު އާޘާރެވެ. މިތަން ހަދާފައި ހުންނަނީ ބައެއް ބައިތައް ދެބުރިއަށް އަނެއް ބައިތައް ތިން ބުރިއަށެވެ. ކޮންމެ ބައެއްގައިހެން ބިންގަރާހެއް އޮންނަ ކަމަށް ލަފާ ކުރެވެއެވެ. ތަނަށް ވަނުމަށްފަހު ކުރެހުމެއް ބޭނުން ކޮށްގެން ނޫނީ އުޅެވޭ ތަން އޮޅޭވަރު ވެއެވެ. މިފަދަ ބޮޑެތި ޢިމާރާތް ކުރާ ގޮތަށް މިތަންވެސް ހަދާފައި ހުރީ މެދުގައި ބޮޑު ހުސް ޖާގައެއްލާ ވަށައިގެން ޢިމާރާތް ކޮށްފައެވެ. ހޮހޮޅަ ތަކުގައި މީހުން އުޅެން ފެށީއްސުރެ ދެވަނަ ބޮޑު ހަނގުރާމައާ ހަމައަށް ތަޅާފޮޅުމަށާއި ހަނގުރާމަ ކުރުމަށް ދުނިޔޭގެ އެކި ތަންތަނުގައި ގެންގުޅެފައިވާ ތަފާތު އާލަތް މިތަނުގައި ތަރުތީބު ކުރެވި ބައެއް ތަކެތީގައި އަތްލެވޭގޮތަށް ބަހައްޓާފައި ހުއްޓެވެ. މިތަން ބޮޑުކަމުން، ހުރިހާ ތަކެތި ބެލުމަށް ގާތްގަޑަކަށް ދެތިން ދުވަސް ނަގާނެ ކަމަށް ލަފާ ކުރެވެއެވެ. ނަމަވެސް، އެތައް ފަހަރަކު އެތައްފޮތަކުން ކިޔާ ފޮޓޯއިން ފެނިފައިވާ ތަކެތި ކުރިމަތިން ހަމަލޮލުން ފެންނަން ފެށުމުން…. ކޮންމެއަކަސް، އިރު އޮއްސެން ކައިރި ވެއްޖެއެވެ. ތަން ބަންދުކުރާ ގަޑި ޖެހިއްޖެއެވެ.
މާދަމާއަކީ އަޅުގަނޑު އަނބުރައި މާލެދާން ފުރަން ޖެހޭ ދުވަހެވެ. މި ދުވަހަކީ ޕެރިސް ބަލާލުމަށް ލިބޭ އެންމެ ފަހު ދުވަހެވެ. ޕެރިސް ތަޖުރިބާ ކުރާ މީހަކަށް ދިހަ ދުވަސް ބޭނުން ވާނެއެވެ. އެހެންކަމުން އެއްދުވަހެއްގެ މުހުލަތުގައި ބަލާނީ ފަހެ ކޮންތަނެއް ހެއްޔެވެ؟ ޕެރިހަކީ ދުނިޔެއަށް މަޝްހޫރު އެތައް ތަނެއް ހުރި ޝަހަރެކެވެ. ބަލަން ބޭނުން ކިތަންމެ ތަނެކެވެ. ދެން އާދެވޭނެ ކަމުގެ އެއްވެސް އުއްމީދެއް ނެތެވެ. އެހެންެކަމުން…. ޕެރިހުގެ ރަތް ބަހަކީ ފުރާޅު ނާޅާ އޮންނަ ބަހެކެވެ. ޕެރިހުގެ މަޝްހޫރު ތަންތަން ހުންނަ މަގުތަކުން ވަށައިގެން ދަތުރުކުރާ ބަހެެކެވެ. މީހަކު ބަލަން ބޭނުން ތަނަކަށް ބަސް ހުއްޓާލުމުން ފައިބަންވީއެވެ. އެހެން ރަތް ބަހެއް 15 މިނެއްޓެއް ހާއިރު އަންނާނެއެވެ. އަޅުގަނޑު ކަހަލަ ވަގުތު ނެތް މީހަކަށް ވަރަށް ރަނގަޅު ސަވާރީއެކެވެ. ކޮންމެ އަކަސް ބަހަށް އަރައިފީމެވެ. ކަންފަތުގައި ޖަހަންދިން ހެޑްފޯނުން ފެންނަމުންދާ ތަންތަނުގެ ކުޑަ ތާރީޚެއް އެކި ބަސްބަހުން އިއްވަމުން ދެއެވެ. އަޅުގަނޑު އިނީ ބަހުގެ ކުރީ ގޮޑިބަރީގައި ކަމުން، މަންޒަރުތައް ފެންނަމުން ދަނީ އެއްވެސް ހުރަހެއް ނެތިއެވެ.
ރޫމީންނާއި ޔޫނާނީ ޤައުމުތަކުގައި، ހަނގުރާމަައިގައި ފަތަޙަ ލިބުމުން، އެކަމުގެ ހަނދާނަކަށް ވަރަށް ބޮޑު ދާއިމީ ”ގިޑި ގެއެއް“ ހަދާ އުޅެއެވެ. މިއީ މަގުން ދުއްވާ އަސްގާޑިއާ ތަކާއި މީހުން އޭގެ ތެރެއިން ދެވޭ ގޮތަށް ކުރެހުންތަކާ ލިއުންތަކާ އެކު ދާއިމަށް ހިލައިން ހަދާފައި ހުންނަ ބޮޑު ދޮރެއް ފަދަ ތަނެކެވެ. ބޯކު (އާރޗު) ސިފައިގައި ހުންނާތީ މިފަދަ ތަންތަނަށް ބޯކު އޭ ވެސް ކިޔައެވެ. ކޮންމެއަކަސް، ނެޕޯލިއަންގެ ހަނގުރާމައިގެ ފަތަޙަތައް އިޙްތިފާލު ކުރުމުގެ ގޮތުން، އޭނާ ވަރަށް ބޮޑު ބޯކެއް ހެދުމަށް ނިންމާ އެތަން ފަރުމާކުރިއެވެ. މިއީ މީގެ ކުރިން ދުވަހަކުވެސް މީހަކު ހަދާފައިނެތް ފަދަ ބޮޑު ކާމިޔާބުގެ އާރޗް އެކެވެ. ޕެރިހުގެ މުހއްމު އެތައް މަގެއް ބައްދަލުވާ ތަނުގައި މިތަން ހަދާ ނިމިފައިވަނީ އޭނާ މަރުވުމަށް ފަހުއެވެ. މިތަނުގައި އޭނާގެ ކެރޭ ޖެނެރަލުންގެ ނަންތަކާއި ބުދުތަކާއި ހަނގުރާމައިގެ ފަތަޙަތައް ސިފަކޮށްދޭ މަންޒަރުތައް ހިލައިން ހަދާފައި ވެއެވެ. މިތަން ސިފަކޮށްދިނުމަށް އަޅުގަނޑު ދެން ހިމަނާނީ މުޙައްމަދު އަމީނުގެ ޢިބާރާތެވެ. ”ޕެރިހުގެ މަގުތައް ބަލާލުމަށްޓަކައި، ދުއްވާލާ ދުއްވާލުމެއްގައި ސައްޔާހެއްގެ ލޯ އެންމެ ފުރަތަމަ ހުއްޓޭނޭ އެއްތަނަކީ ’އާރކޭ-ޑި-ޓްރައިއޮންފʻ ނުވަތަ ކާމިޔާބީގެ ބޯކްއެވެ. މި އާދަޔާ ޚިލާފު ޔާދުގާރަކީ ނެޕޯލިއަންއަށް ލިބުނު ކާމިޔާބުތަކުގެ ހަނދާނުގައި ހަދާފައިވާ ތަނެކެވެ. ތަނުގެ އުސްމިނަކީ 140 ފޫޓެވެ. ފުޅައުމިނަކީ 125 ފޫޓެވެ. {އަސްލު މިނަކީ އުސް: ‘162 ހުރަސް ‘150 ފުޅާ ’72 އެވެ. އެހެން ޢިބާރާތުންނަމަ، މިތަނުގެ އުސްމިން 16 ބުރީގެ ޢިމާރާތެއް ވަރު ވާނެއެވެ.} ނަމުނާގެ އާދަޔާ ޚިލާފުކަމުގެ ސަަބަބުންނާއި ކުރެހުންތަކުގެ މުއްސަނދިކަމުގެ ސަބަބުން މި ދެންނެވި ބޯކްއަކީ ޕެރިހުގެ އެންމެ ޚާއްޞަ އެންމެ ރީތި އެއްތަން ކަމުގައި ވެއެވެ.“ ފޯނުން ނަގާފައިވާ ފޮޓޯއިން ބައްލަވާއިރު މިތަނުގެ އެންމެ މަތީގައި އެތިބީ މީހުންކަން އެނގިވަޑައިގަންނަވާނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ބެއްލެވީމައެވެ. މިތަނުގެ ބޮޑުކަމުން، ކުދިކުދި މަތިންދާ ބޯޓު މިތަނުގެ ތެރެއިން ދެވެއެވެ. މިހާރު އިސްލާމީ މަރުކަޒު ހުރި މަގުން އުތުުރަށް ދާއިރު، ކުރީގެ ކަސްޓަމްސް ކައިރީގައި، ބޮޑުގަޑިއެއް ކުރިން ބަހައްޓާފައި ހުރި ބޮޑުދޮރާއްޓަކީ މިފަދަ ނަމަވެސް ސައިޒު ވަރަށް ކުޑަ ބޯކެކެވެ. މިތަން މިހާރު ވަނީ ތަޅާލެވިފައެވެ.
ޕެރިހުގެ މެދަކީ ޕްލޭސް ވެންޑޯމް އޭ ބުނުމަކީ ކުށަކަށް ނުވާނެއެވެ. އެއީ ވަށައިގެން ޢިމާރާތްކޮށްފައިވާ ބޮޑު މައިދާނެކެވެ. އެއީ ޕެރިހުގެ މަޝްހޫރު އަތަރު ހަދާ ކުންފުނިތަކާއި އެންމެ މުހިއްމު ހޮޓާތަން ހުންނަ ތަނެވެ. ދުނިޔޭގެ އެންމެ މަޝްހޫރު ހޮޓާ، ”ހޮޓެލް ރިޓްޒް ޕެރިސް“ ހުންނަނީ ވެސް މިތަނުގައެވެ. ހޮޓެލް ރިޓްޒް ގެ ޚިދުމަތްތައް ފުރިހަމަކަމުން، މި ތަނުގެ ނަން އިނގިރޭސި ލަފުޒަކަށް ވެފައިވެއެވެ. ދެއްކުންތެރިކަން ބޮޑު ހަފުލާތަކަށް ”ރިޓްޒ“ވެސް ކިޔައެވެ. ރިޓްޒީ އަކީ ދެއްކުންތެރިކަން ބޮޑު ގޮތަކަށް ކަންކަން ފުރިހަމަކޮށްފައިވުމަށް ބޭނުންކުރާ ނަން އިތުރެވެ. ގިނަ ދިވެހިން މިތަން ހަނދާން ހުންނާނީ ޕްރިންސަސް ޑަޔާނާ އާއި ޑޯޑީ، އެމީހުން މަރުވި އެކްސިޑެންޓް ވުމުގެ ކުރިން ހުރި ހޮޓަލުގެ ގޮތުގައެވެ. ބޭރުން ބަލާލާ ބެލުމަށް މިތަނަކީ މާ އާދަޔާ ޚިލާފު ތަނެއް ކަމަކަށް ނުފެނެއެވެ. ނަމަވެސް، ތަނުގެ އެތެރެ ފެންނާނީ ވަނީމަތާއެވެ!
ކުރީ ޒަމާން ތަކުގައި ހަނގުރާމައިގައި ފަތަޙަ ލިބުމުން ބޯކު ބިނާކުރުމުގެ އިތުރަށް ކޮށް އުޅޭ އަނެއްކަމަކީ ބޮޑު ތަނބެއްގައި ހަނގުރާމަ ކާމިޔާބު ކުރި މިހާގެ ބުދެއް ނެގުމެވެ. މިއީ ރޫމީންގެ އާދައެވެ. މަޝްހޫރު ޔޫރަޕުގެ ހަނގުރާމަ އަކުން ކާމިޔާބުވުމުން، ނެޕޯލިއަންވެސް މިފަދަ ކަމެއް ކޮށްފައި ވެއެވެ. ވަރަށް އުސްކޮށް، ބޮޑު ތަނބެއް ހަދައި އޭގެ އެންމެ ކުރީގައި އޭނާގެ ބުދެއް ބެހެއްޓިއެވެ. ދެން އެ ހަނގުރާމައިން ޣަނީމާ ކުރެވުނު ހުރިހާ ބޮޑު ބަޑިއެއް ވިރުވާލާއިގެން އޭގެ ހުރިހާ ލޮއެއް ފަތްތަކަކަށް ހަދައި، އޭގައި ހަނގުރާމައިގެ މަންޒަރުތަކެއް ކުރަހައި ތަނބުގައި ވަށައިގެން ހަރުކުރިއެވެ. ދުނިޔޭގެ ސުންނަތާ އެއްގޮތަށް، ފަހުން އައި ބަޔަކު ނެޕޯލިއަންގެ ބުދު ވައްޓާލައިފައި ވެއެވެ. ދެން އައި ބަޔަކު އަނެއްކާ ނެޕޯލިއަންގެ އައު ބުދެއް ހަދާ ތަނބު މަތީގައި ހަރުކޮށްފައި ވެއެވެ. މި ތަނބުވެސް ހުންނަނީ ޕްލޭސް ވެންޑޯމް ގައެވެ. ލިޔުމަށް ޝައުޤު ހުންނަ މީހުން، މިފަދަ ތަނބުތަކަށް ޚާއްޞަ ސަމާލުކަމެއް ދީފާނެއެވެ. ރޫމީންގެ ރަސްކަލެއް ކަމުގައިވާ ޓްރާޖަން މިފަދަ ތަނބެއްގައި އޭނާގެ ބުދެއް ނަގާފައިވެއެވެ. އެ ތަނބުގެ ބުޑުގައި ލިޔެފައިވާ ލިޔުން ރީތިކަމުން، އެ ލިޔުން ކޮޕީ ކޮށްގެން ހެދި ފޮންޓަކީ އިނގިރޭސި ބަހުގައި އެންމެ ގިނައިން މިހާރު ބޭނުންކުރާ ފޮންޓެވެ. އާދެ! ޓައިމްސް ނިއު ރޯމަން އެވެ. 1900 އަހަރުވީ ޓްރާޖަން ތަނބު ހުންނަނީ ރޯމް ގައެވެ. މި ތަނބުގައިވާ ލިއުމަށް އެއްވެސް ބަދަލެއް ނުގެނެސް ހެދި ފޮންޓަށް ކިޔަނީ ޓްރާޖަން އެވެ. އެއީ ވެސް ވަރަށް ރީތި، އަދި މަޝްހޫރު އަކުރު ތަކެކެވެ. ޕެރިހުގައި މި ހިސާބުގައި، މިސުރުން ފޭރިގަނެގެން ގެނެސްފައިވާ ބޮޑު ތަނބެއް ވެސް ހުރެއެވެ. މި ތަނބު އަނބުރާ ދިނުމަށް މިސުރުގެ މީހުން ކިޔާތާ އެތައް އަހަރެއް ވެއްޖެއެވެ.
ޕެރިހަށް އެންމެ ގިނަ މީހުން ދަތުރު ކުރާނީ އެތަނުގައިވާ އާޡާރީ ޢިމާރާތްތަކާއި ދާރުލްއާޘާރުތައް ބެލުމަށެވެ. މިކަމަކީވެސް ހައެއްކަ ދުވަހުން ނޫނީ ވާނޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް، ޕެރިސް މަޝްހޫރު ވެފައިވާ އަނެއްކަމަކީ ރީތިވާ ސާމާނާއި ފެޝަން އަށެވެ. ބައެއް މުއްސަނދިން މީހުން ޕެރިހަށް ދަތުރު ހަދަނީ ހަމައެކަނި ވިޔަފާރި ކޮށްލުމަށެވެ. ވިޔަފާރިކުރުމަށް އެންމެ މަޝްހޫރު މަގަކީ ބޫލެވާރޑް ހައުސްމަން ކިޔާ މަގެކެވެ. މިއީ ދެފަރާތުގައި ގަސް އިންދާފައިވާ ވަރަށް ފުޅާ މަގެކެވެ. މިތަނުގައި ދިހަ ބުރިއަށް ނަގާފައި ހުންނަ ފެޝަން ފިހާރަތައް ހުރެއެވެ. މިފިހާރަތައް ބަލާލުމަށް، އަޅުގަނޑަކަށް ވަގުތު ފުރުޞަތެއް ނުދިނެއެވެ. ނަމަވެސް، ޕެރިސްއިން އަޅުގަނޑަށް ފާހަގަ ކުރެވޭ ދެކަމެއް ދަންނަވާނަމެވެ. ޕެރިހުގެ މީހުންނަށް ވަރަށް ނަލަކޮށް ހެދުން އަޅާ އުޅޭބައެކެވެ. ޖީންސް ލައިގެން އުޅޭ މީހުން ފެންނަނީ ވަރަށް މަދުންނެވެ. ގިނަ މީހުން ތިބެނީ ވަރަށް ރީތި ވެގެންނެވެ. ހީވަނީ ކޮންމެ ދުވަހަކީވެސް، ކައިވެންޏެއް ފަދަ ތަނަކަށް ދާން ޖެހޭ ދުވަހެއް ހެނެވެ. ޕެރިހުން ފާހަގަ ކުރެވޭ އަނެއް ކަމަކީ މީހުން ފަލަ ނޫންކަމެވެ. އެމެރިކާގެ ކޮންެމެ ތިންމީހެއްގެ ތެރެއިން އެކަކީ އެކަށީގެން ނުވާ ވަރަށް ފަލަ މީހެކެވެ. ނަމަވެސް، ޕެރިހުން ފަލަ މީހުން ފެންނަނީ މާލެއިން އެފަދަ މީހުން ފެންނަ ވަރަށް ވުރެ މާ މަދުންނެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ދުވަސްވީ އަންހެނުން، ފަލަވުން ކޮންޓްރޯލްކޮށް، ރީތިވުމަށް ސަމާލުކަން ދީފައިވާތީ ފެނުނެވެ.
ދުނިޔޭގައި ހުންނަ އެންމެ ބޮޑު ދާރުލްއާޘާރު ހުންނަނީ ޕެރިހުގައެވެ. އަޅުގަނޑުގެ އެއް މަންޒިލަކީ އެ ތަނެވެ. ނަމަވެސް އެތަނަށް ދާ މަގުމަތިން، ވަރަށް ބަލަށް ބޭނުން އެހެން ދާރުލްއާޘާރެއް އަޅުގަނޑު ހުރަސް ކުރީމެވެ. އެއީ ރޯޑިންގެ ދާރުލްއާޒާރެވެ. ރޯޑިންއަކީ ފަރަންސޭސި ބުދު ހަދާ މީހެކެވެ. ސްކަލްޕްޗަރަރ އެކެވެ. ފަރަންސޭސިން މިފަދަ ބުދުތައް ދެކެނީ އާރޓް ނުވަތަ ފަންނެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އަޅުކަން ކުރާ އެއްޗެއްގެ ގޮތުގައެއް ނޫނެވެ. ރޯޑިންގެ އެންމެ މަޝްހޫރު އެއް ބުދަކީ “ދަ ކިސް” ނަމަކަށް ކިޔާ ބުދެކެވެ. މިި އާ ބެހޭ ގޮތުން އަޅުގަނޑަށް މަޢުލޫމާތު އެންމެ ފުރަތަމަ ލިބިފައިވަނީ މަދަރުސާ ދުވަސްވަރުއެވެ. މިއީ މި ބުދު ބަލާލުމަށް ލިބޭ ފުރުޞަތެކެވެ. ނަމަވެސް… ވަގުތެއް ނެތެވެ. ބުދުގައި ދެމީހުންގެ ތުންފަތް ޖެހިފައެއް ނުވެއެވެ. އެއީ އޭގެ އަސަރު ގަދަ އެއްކަން ކަމަށް ބައެއް މީހުން ފާހަގަ ކުރަތެވެ.
ކުރިން ދެންނެވިހެން، ވަގުތު ނެތުމާއެކު އަޅުގަނޑުގެ ފުރަތަމަ މަންޒިލަަކަށް ހަދާނީ މިފަހަރު ލޫވަރ މިޔުޒިއަމް އެވެ. އެއީ ދުނިޔޭގެ ދެވަނައެއް ނުވާފަދަ ދާރުލްއާޘާރެކެވެ. މީގެ 200 އަހަރަށް ވުރެ ކުރިން ހުޅުވި ތަނެކެވެ. ދުވާލަކު 15000 މީހުން މިތަނަށް ވަންނަ ކަމަށް ވެއެވެ. ހަތަރު ލައްކައެއްހާ ތަފާތު ތަކެތި އެތަނުގައި ވެއެވެ. މިތަކެތި އަތުރާފައިވަނީ ފަސްދޮޅަސް ހާސް އަކަމީޓަރުގެ ޖާގައެއްގައެވެ. އެއީ މާލޭގެ ހުޅަނގު ފަރާތުގައިވާ ސްޓޭޑިއަމްގެ ޖާގައިގެ ދެގުނައެވެ. މިތަނުގައި މުވައްޒަފުންގެ ގޮތުގައި 2000 މީހުން މަސައްކަތް ކުރެއެވެ. ލޫވަރ އަކީ ކުރީގައި، ރަސްގެފާނުންގެ ގަނޑުވަރެެވެ.
މިތަނަން ވަންނަ ތަން ހުންނަނީ ބިއްލޫރި އަހުރާމެއްގެ ތިރީގައެވެ. މި ބިއްލޫރި އަހުރާމްއަކީވެސް މަޝްހޫރު ފަންނާނެއްގެ އުފެއްދުމެކެވެ. އާދެ! ޗައިނާއަށް އުފަން ޕެއި ގެ އުފެއްދުމެކެވެ. އަހުރާމްގެ ބިތެއްގެ ދިގުމިނުގައި 115 ފޫޓު ހުރެއެވެ. އުސްމިނުގައި 70 ފޫޓު ހުރެއެވެ. މި އަހުރާމްގެ ބިއްލޫރިތައް ހަރުކުރެވިފައިވަނީ ހަމައެކަނި ބިއްލޫރިތައް ފިއްތުމަށް ބާރު ލިބޭ ގޮތަށް ސްޕޭސް ފްރޭމް އެއް ހަދައިގެންނެވެ. ތަނބެއް ނުހުރެއެވެ. ލޫވަރއަށް ވަންނަނީ މިތަނުގެ އަޑިންލާފައެވެ.
ލޫވަރ މިއުޒިއަމްގައި މީހުން ދުނިޔޭގެ އުޅެން ފެށިންސުރެ، މިހާތަނަށް އާޘާރީ ތަކެތީގައި ގޮތުގައި ބޭނުންކޮށްފައިވާ ވަރަށްގިނަ ތަކެތި ހުއްޓެވެ. ތަން ބަހާފައިވަނީ 8 ބަޔަކަށެވެ. ކޮންމެ ބައެއްގައި އެބަޔަކާ ބެހޭ އަޞްލު ތަކެތި ހުއްޓެވެ. މިސާލަކަށް އިހުގެ މިޞްރާ ބެހޭ ބައިގައި، އަޙުރާމްތަކުގެ ބައިތަކާއި ލިއުންތަކާއި ހިފާ ގެންގުޅޭ ތަކެއްޗާއި ބުދުތައް ހިމެނެއެވެ. މިއީ ދަސްކުރަން ބޭނުންވާ މީހުންނަށް، ޢިލްމު އުނގެނުމަށް ބޭނުންވާ ފަރުދުންނަށް، އަގުހުރި މަދަރުސާއެކެވެ. ފޮތްފޮތުން ފޮޓޯ ފެންނަ ތަކެތި ހަމަލޮލުން ބަލާލުމުގެ ފުރުޞަތު މިތަނުން ލިބެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި މަޝްހޫރު ކުރެހުންތަކާއި ބުދުތަކާއި އަދި އެހެނިހެއް ތަކެތި ހިމެނެއެވެ. ލިޔެ ކޮޅުން ލާވަރަށް ވުރެ ގިނަ ތަކެއްޗެވެ. ބަލައި ފޫހިނުވާނޭ އާޝާރުތަކެވެ.
ލޫވަރ ބަލާލުމަށް ދެތިން ދުވަސް ދާނެކަން ޔަޤީން އެވެ. އެހެންކަމުން، އަޅުގަނޑަށް ދެތިން ގަޑިއިރު ތެރޭގައި ބެލޭނީ، ފެންނާނީ ކޮން އެއްޗެއް ތޯއެވެ؟ ނަމަވެސް، ކިޔުންތެރިންނަށް ތަނުގެ ބައެއް ޚަޒާނާތައް ހާމަ ކޮށްލުމުގެ ގޮތުން ދެއެއްޗެއް ނަންގަނެލާނަމެވެ. އެކައްޗަކީ މިލޯ ގެ ވީނަސް ބުދެވެ. މީގެ އަގު ބިލިއަނެއްހާ ޑޮލަރު ވާނެ ކަންނޭނގެއެވެ. މިއީ އެ ހެދިމީހުންގެ ދުވަސްވަރު، އާދެ! މީގެ 2000 އަހަރު ކުރިން، މީހުން ބަލައިގަންނަ އެންމެ ފުރިހަމަ އަންހެނެއްގެ ސިފަތަކުގެ މައްޗަށް ބައްޓަންކޮށްފައިވާ ބުދެކެވެ. ބުދުގެ ވަށައިގެން ފަތުރުވެރިންތައް އެއްވެ ތިއްބެވެ. ކާރިވާނެ ފުރުޞަތެއް ލިބެނީވެސް މަދުފަހަރަކު އެވެ. ފޮޓޯ ނަގާ މީހުން ފޮޓޯ ނެގުމުގައި އަވަދި ނެތި އުޅެއެވެ. ލޫވަރގައި ވާ އަނެއް މަޝްހޫރު އެއްޗަކީ މޮނާ ލިސާގެ ކުރެހުމެެވެ. މީގެ އަގަކީ 700 މިލިއަން ޑޮަލަރު ކަމުގައި ބުނެއެވެ. ސަމާސާ ހިނިތުންވުމެއް ވެފައިވާ އަންެހެނެއްގެ މިފޮޓޯ ކުރަހާފައިވަނީ ލިއަނާޑޯޑި ވިންސި 1503 ވަނަ އަހަރުއެވެ. މި ކުރެހުމުގައި މޮނާ ލިސާގެ ބުމަޔެއް އެސްފިޔައެއް ނުހުރެއެވެ. ބަލަން އަންނަ މީހުންގެ ނުރައްކަލުން ސަލާމަތް ކުރުމަށް މި ކުރެހުން ހުންނަނީ ބިއްލޫރި އެއްޗެއްގެ ތެރޭގައެވެ. ބަލަން އަންނަ ”މޮޔައިން“ މިފޮޓޯ ވަގަށް ނަގައި، މިއާ ދިމާއަށް ޖޯޑާއި އެހެނިހެއް އެއްޗެތި އުކާ ހަދާފައި ވެއެވެ. މި ކުރެހުން އެއް އިރެއްގައި ނެޕޯލިއަންގެ ނިދާ ކޮޓަރީގައި ބެހެއްޓިފައި ހުއްޓެވެ.
އެއް އިރަކު، ނެޕޯލިއަން ވެސް ދިރިއުޅުނީ ލޫވަރ ގައެވެ. އަޅުގަނޑު ކުރިން ދެންނެވިހެން، އެތަނަކީ ރަސްކަލުންގެ ގަނޑުވަރެކެވެ. ލޫވަރ ގައި ނެޕޯލިއަން ދިރިއުޅުނު އެޕާރޓްމަންޓް އަށް އަޅުގަނޑު ވަނީމެވެ. އެއީ ވަރަށް ފުރިހަމަ ތަނެކެވެ. ޑައިނިންގ ރޫމްގައި ރަނުން ހަދާފައިވާ ތަށިތަކާއި އެހެންވެސް އެފަދަ ތަކެތި އޭނާ އުޅުނުއިރު އަތުރާފައި ހުންނާނޭގޮތަށް ބަހައްޓާފައި ހުއްޓެވެ. ސިޓިންރޫމް ތަކާއި އެހެނިހެން ތަންތަން އޭރު ހުރި ގޮތަށް ތަރުތީބު ކޮށްފައި ހުއްޓެވެ. މިތަންތަނުގެ ކުޑަދޮރުތަކާއި، ފަރުނީޗަރާއި، ކާރޕެޓްތައް…. ލޫވަރ މިޔުޒިއަމްގެ ފުރިހަމަ ކަމާއި ތަކެތީގެ މުއްސަނދި ކަމާއި ފަންނުތަކުގެ މޮޅު ކަން އިޙްސާސް ކުރެވޭނީ އެތަން ދުށް ލޮލަކަށެވެ. މާގިނަ އެއްޗެއް ނުބެލި އުޅެނިކޮށް، ތަން ބަންދު ކުރާ ގަޑި ޖެހިއްޖެއެވެ. އާދެ! އިރު އޮއްސެނީއެވެ. ޕެރިހަށް ކުރި ދަތުރު ނިމުމަކަށް އަންނަނީއެވެ. މާދަމާ ހެނދުނަކީ އަޅުގަނޑު ޕެރިހުން ފުރާ ދުވަހެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ގަލަން މި ބާއްވަނީ ގަލަން ނެގިކަމުގެ ލަދުވެތިކަމުގައެވެ. ޚިޔާރު ކުރެވުނު ސުރުޚީއާ މެދު މޮޅި ވެގެންނެވެ. އަޅުގަނޑަކަށް ޕެރިހެއް ސިފައެއް ނުކުރެވުނެވެ. އެތަނުގެ މުހިއްމު ތަންތަނުގެ މައްޗަށް ނަޒަރެއް ހިންގައެއް ނުލެވުނެވެ. ހިތަށް އަންނަނީ އަނދިރީގައި އޮތް އެތެއްގައި އަތްލި މީހުންގެ ވާހަކައެވެ. އާދެ! ޖަލާލުއްދީނު ރޫމީ ލިއުއްވި މަސްނަވީގައި ވެއެވެ. އަނދިރީގައި އޮތް އެތެއްގައި ހަތަރު މީހުންގެ އަތް ޖައްސުވައިފިއެވެ. ހޮޑުގައި އަތްލިމިހާ ބުނީ އެއީ ކަށަވަރުން ބޮޑު ކުރައެއްގެ އުޅައްގަނޑު ކަމަށެވެ. ފައިގައި އަތްބީއްސި މީހާ ބުނީ އެއީ ތަނބެއް ކަމަށެވެ. ކަންފަތުގައި އަތްލި މީހާ ބުނީ އެއީ ފަންކާއެއް ކަމަށެވެ. ފޫކޮޅުގައި އަތްލިމީހާ ބުނީ އެއީ ތަޚުތެއް ކަމަށެވެ. ޕެރިސް އަޅުގަނޑަށް ސިފަކުރެވުނީ އަޅުގަނޑަށް އެތަން ފެނުނު ގޮތަށެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ޙިއްސުތަކުން ދިން މަޢުލޫމާތާ އެއްގޮތަށެވެ. ތިބާ އެތަނަށް ވަޑައިގެންފިނަމަ، ފެނިވަޑައިގަންނަވާާނޭ ކަންތައްތައް ތަފާތުވާނެއެވެ. ޕެރިހަކީ އެތް ކަމުގައި ވެފައި އަޅުގަނޑަކީ އޭގައި އަތްލި މީހެއް ކަމަށް ދެކެވަޑައިގަންނަވާށެވެ! އަޅުގަނޑަށް ޕެރިސް މި ސިފަކުރެވުނީ ޙަޤީޤަތާ ދުރު ފެން ގޮތަކަށް ވެދާނެ ކަމަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ޤަބޫލު ކުރަނީ އަޅުގަނޑެވެ.
މުޙައްމަދު އަމީނު، ފަރަންސޭސި ވިލާތާ ބެހޭ ގޮތުން އޭނާ ލިއުއްވި މަޒުމޫނު ނިންމަވާލެއްވީ، އަންނަނިވި ޢިބާރާތް ކޮޅުންނެވެ. އަޅުގަނޑަށް ވުރެ ބޮޑަށް މުޙައްމަދު އަމީނަށް ޕެރިސް ފެނިވަޑައިގެންފައި ވެއެވެ. އޭނާ ވަޑައިގަތީ ހަމައެކަނި ޕެރިހަކަށް އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. ފަރަންސޭސި ވިލާތުގެ މާސޭ އާއި ނީސްއަށް ވެސް ވަޑައިގެން ކަމަށް އޭނާގެ މަޒުމޫނުގައި ވެއެވެ. އަދި ނަން ނުގެންނަވާ އެހެން ސިޓީތައް ބެއްލެވިކަމަށް އިޝާރާތް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. އެހެންކަމުން ފަރަންސޭސި ވިލާތާ މެދު އޭނާގެ ނިންމެވުންް މާ ފުރިހަމަވާނޭ ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ޤަބޫލު ކުރެވެއެވެ. ”ފަރަންސޭސިންނަކީ، މީހުންނަށް ހެޔޮ އަަދަބު ވެރި ބައެކެވެ. ބަނިޔާދަން ނަލަ ބައެއް ވެސް މެއެވެ. ފަރަންސޭސި ބަހަކީ، ދުނިޔޭގެ އެންމެ ރީތި އެއްބަސް ކަމުގައި ބުނެވޭ ބަހެކެވެ. އާދޭހެވެ! ފޮނި މިޔުޒިކީ ބަހެކެވެ. ފަރަންސޭސި ވިލާތަށް އެއްފަހަރު ދިޔަ މީހަކު، ދެވަނަ ފަހަރަށް ދާހިތްވާނޭ ކަމާއިމެދަކު ޝައްކެތް ނެތެވެ. އާދޭހެވެ! އެއް ސަބަބަށް ވުރެ ގިނަ ސަބަބު ތަކަށްޓަކައެވެ.“
ވަރަށް ފުރިހަމަ ލިޔުމެއް. ސިފަކުރުންތަކާއި ހުށަހެޅުއްވުން ވެސް ވަރަށް ކަމުދިޔަ. އަމީންގެ ލިޔުއްވުމުގައިވާ ބައެއް މިސާލުތައް ހިމެނުއްވުމީ ލިޔުމަށް އަދި ފަހުމުވުމަށް ލިބުނު އިތުރު އަލިކަމެއް.
ދެވުނު ފަދަ.
ޝުކްރިއްޔާ ދިވެހި ލިޔުއްވުންތައް ފުރިހަމަ އަށް ލިޔުއްވާ ދިވެހި ލިޔުންތެރިޔާ
އަދިވެސް އެއްފަހަރު ޝުކުރިއްޔާ